Sợ e tát nước giở gàu không lên.

Vườn Trầu lúc trước thuộc thôn Liên Trì xã Bình Kiến, nay thuộc Phường 9 và xã Bình Kiến (TP Tuy Hòa). Từ núi Nựu Sơn có một dải đất chạy uốn khúc theo hướng Bắc Nam hơi chênh chếch. Theo dân địa phương thì dải đất này là con rồng đất: đuôi con rồng nối liền với núi Nựu, đầu là chùa Hòa Sơn. Phía đông bắc là một bãi cát liền với xã An Phú; phía tây nam là một cánh đồng hẹp, chiều dài được nối với hai thôn Năng Tịnh (nay là Ninh Tịnh) và thôn Liên Trì. Ranh giới hai thôn là con đường từ Phước Hậu chạy xuống giáp trục liên xã lộ. Phía bắc là thôn Liên Trì, phía nam là thôn Ninh Tịnh. Cánh đồng phía bắc đường liên xã là Vườn Trầu.

Vườn Trầu là từ địa phương đọc lệch đi lâu ngày thành thói quen. Thuở xưa nơi này có tên là Vũng Tàu, vì cả cánh đồng là một cái vũng, biển ăn sâu vào, thương thuyền từ cửa Đà Diễn ra vào theo một lạch nước đến đậu nơi này mua bán. Dần dần từ Vũng Tàu đọc chệch đi thành Vườn Trầu. Năm tháng, phù sa lấp dần thành ra đồng ruộng. Phía bắc cánh đồng có một cái bàu rộng khoảng 5 mẫu tây, các loại sen hồng, sen trắng mọc quanh năm. Thôn Liên Trì ngày ấy có bàu sen đẹp, có đàn công thường đến múa.

Ảnh: Dương Thanh Xuân

Khi vũng cạn thành ruộng, cư dân khai khẩn làm nếp (vì là ruộng sâu, chất đất thích hợp với nếp, không thích hợp với lúa). Nếp chỉ làm có một vụ 8 còn vụ Chạp thì nước ngập mênh mông.

Ngày xưa, cư dân trồng nếp bắt đầu từ tháng 3 đến tháng 8 thì gặt. Nếp có 3 loại giống: nếp Cô Bàu (có nơi gọi là Chân Bàu) rất dẻo. Nếp sột sạt, rang cốm. Nếp tượng rằn (vỏ có vân) thơm ngon. Dân vùng ăn nếp thay gạo tẻ. Nhiều nhà khá giả đem nếp lên đồng gieo đổi lấy lúa về ăn đổi bữa.

Qua tháng 6, 7 trời nắng, nước khô cạn, dân phải đào ao trên mỗi sở ruộng để tưới nước. Cánh đồng mùa mưa thì lầy lún, mùa nắng thì khô cứng, nên dân phải nhọc nhằn lo ngăn nước từ Bàu Sen tràn vào để cấy lúa.

Cánh đồng Vườn Trầu có nước mạch ngầm từ Bàu Sen, dưới lòng đất. Mùa mưa nước mạch nhiều, mùa nắng thì yếu, song không bao giờ cạn kiệt. Ta có thể coi Bàu là một mạch dẫn thủy nhập điền.

Từ năm 1975, sau khi có hai con mương, đồng ruộng này đã cấy lúa hai vụ, sản lượng so với ruộng ăn nước đập Đồng Cam không thua kém.

Thôn Liên Trì được hình thành khá sớm từ thời mở gốc từ đất Bàu Sen. Theo địa bạ Triều Nguyễn xác lập, năm Gia Long thứ 14, Liên Trì thuộc tổng Trung huyện Đồng Xuân trấn Phú Yên. Đông giáp bãi biển, tây giáp núi, bắc giáp Phú Cốc, nam giáp xã Phước Toàn (Phước Hậu). Liên Trì có 3 giáp, tổng diện tích 546 mẫu 9 sào, có đường thiên lý đi qua.

Chùa Bửu Lâm tại thôn Liên Trì thuộc phái Lâm Tế đời thứ 38, tổ khai sơn húy Đạo Trung hiệu Linh Phong đại sư. Ngày nay là cơ sở của Trường trung cấp phật học. Liên Trì là vùng căn cứ lõm sát thị xã Tuy Hòa (cũ), nơi luật sư Nguyễn Hữu Thọ được giải thoát đưa ra vùng giải phóng vào tháng 8-1961. Thôn Liên Trì được chia ra làm hai thôn, Liên Trì 1 giáp thôn Ninh Tịnh chạy lên cây sộp, ao sen đến đường hỏa xa. Từ đường hỏa xa đến Quốc lộ là thôn Liên Trì 2. Dân cư ở hai thôn chuyên làm nghề nông và hoa màu phụ như mì, sắn nước. Đặc biệt, cùng với Ninh Tịnh, Phước Hậu, hai thôn Liên Trì là “vựa hoa” của TP Tuy Hòa.

NGUYÊN ĐÌNH CHÚC