Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới, tăng huyết áp ảnh hưởng đến sức khỏe của hơn 1 tỉ người, là yếu tố nguy cơ liên quan đến bệnh mạch vành, suy tim, bệnh mạch máu não và bệnh thận mạn tính. Năm 2005, trong số 17,5 triệu người tử vong do các bệnh tim mạch, tăng huyết áp là nguyên nhân trực tiếp gây tử vong 7,1 triệu người.
Cần kiểm tra huyết áp thường xuyên đối với người bị cao huyết áp. - Ảnh: T.THỦY
Tăng huyết áp là nguyên nhân hàng đầu làm cho tỉ lệ tử vong và tỉ lệ mắc bệnh toàn cầu chiếm đến 12,7%, cao hơn các nguyên nhân khác như sử dụng thuốc lá (8,7%), tăng đường máu (5,8%). Tần suất tăng huyết áp trên thế giới khoảng 41% ở các nước phát triển, 32% ở các nước đang phát triển.
Tại Việt
Trong số những người bị tăng huyết áp, có tới 52% (khoảng 5,7 triệu người) không biết mình có bị tăng huyết áp, 30% (khoảng 1,6 triệu người) đã biết bị mình tăng huyết áp nhưng vẫn không có một biện pháp điều trị nào; và 64% (khoảng 2,4 triệu người) bị tăng huyết áp đã được điều trị nhưng vẫn chưa đưa được huyết áp về số huyết áp mục tiêu.
Tăng huyết áp nếu không được điều trị đúng và đầy đủ sẽ có rất nhiều biến chứng nặng nề, thậm chí có thể gây tử vong hoặc để lại các di chứng ảnh hưởng đến sức khỏe, sức lao động của người bệnh và trở thành gánh nặng cho gia đình, xã hội. Một số biến chứng chính của tăng huyết áp như các biến chứng về tim (cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, suy tim…), các biến chứng về não (xuất huyết não, nhũn não, bệnh não do tăng huyết áp…), các biến chứng về thận (đái ra protein, phù, suy thận…), các biến chứng về mắt (mờ mắt, xuất huyết và phù gai thị), các biến chứng về mạch máu (phình hoặc phình tách thành động mạch, các bệnh động mạch ngoại vi…); chỉ có một số ít bệnh nhân tăng huyết áp là có một vài triệu chứng cơ năng như: đau đầu, chóng mặt, cảm giác “ruồi bay”, mặt đỏ bừng, ù tai…
Tuyệt đại bộ phận (khoảng 90%) các bệnh nhân bị tăng huyết áp không rõ nguyên nhân (còn gọi là tăng huyết áp nguyên phát). Do đó, những dấu hiệu thể hiện bệnh tăng huyết áp thường không đặc hiệu và người bệnh thường không thấy có gì khác biệt với người bình thường.
Theo một điều tra của Viện Tim mạch tại 4 tỉnh phía bắc Việt Nam năm 2003, tăng huyết áp là nguyên nhân hàng đầu (10%) gây suy tim tại cộng đồng. 46% bệnh nhân nhồi máu cơ tim cấp được điều trị tại Viện Tim mạch có liên quan với tăng huyết áp và hơn 1/3 bệnh nhân tai biến mạch máu não điều trị tại Khoa Thần kinh, Bệnh viện Bạch Mai có nguyên nhân là tăng huyết áp.
Vì vậy, việc kiểm tra huyết áp thường xuyên, nhất là những người có những yếu tố nguy cơ về tim mạch, là hết sức cần thiết và quan trọng. Khi được chẩn đoán bị tăng huyết áp, người dân cần được theo dõi, điều trị đúng và đủ hàng ngày, điều trị lâu dài.
Mục tiêu điều trị là đạt “huyết áp mục tiêu” và giảm tối đa “nguy cơ tim mạch”. “Huyết áp mục tiêu” cần đạt là <140/90mmHg và thấp hơn nữa nếu người bệnh vẫn dung nạp được. Nếu nguy cơ tim mạch từ cao đến rất cao thì huyết áp mục tiêu cần đạt là <130/80mmHg. Khi điều trị đã đạt huyết áp mục tiêu, cần tiếp tục duy trì phác đồ điều trị lâu dài kèm theo việc theo dõi chặt chẽ, định kỳ để điều chỉnh kịp thời. Điều trị cần hết sức tích cực ở những bệnh nhân đã có tổn thương cơ quan đích. Không nên hạ huyết áp quá nhanh để tránh biến chứng thiếu máu ở các cơ quan đích, trừ tình huống cấp cứu.
Các biện pháp tích cực thay đổi lối sống trong điều trị tăng huyết áp là: chế độ ăn hợp lý, đảm bảo đủ kali và các yếu tố vi lượng: giảm mặn (<6 gam muối hay một muỗng cà phê muối mỗi ngày), tăng cường rau xanh, hoa quả tươi, hạn chế thức ăn có nhiều cholesterol và acid béo no, tích cực giảm cân (nếu quá cân), cố gắng duy trì vòng bụng dưới 90cm ở nam và dưới 80cm ở nữ, hạn chế uống rượu, bia: số lượng ít hơn 3 cốc/ngày đối với nam, ít hơn 2 cốc/ngày đối với nữ và tổng cộng ít hơn 14 cốc/tuần đối với nam, ít hơn 9 cốc/tuần đối với nữ: cốc tiêu chuẩn tương đương với 330ml bia hoặc 140ml rượu vang, hoặc 40ml rượu mạnh, ngừng hoàn toàn việc hút thuốc lá, thuốc lào. Ngoài ta, tăng cường hoạt động thể lực ở mức thích hợp: tập thể dục, đi bộ hoặc vận động ở mức độ vừa phải, đều đặn khoảng 30-60 phút mỗi ngày, tránh lo âu, căng thẳng thần kinh; cần có chế độ thư giãn, nghỉ ngơi hợp lý, tránh bị lạnh đột ngột.
Cần quản lý người bệnh ngay tại tuyến cơ sở (trạm y tế xã, phường) để đảm bảo bệnh nhân được uống thuốc đúng, đủ và đều; đồng thời giám sát quá trình điều trị, tái khám, phát hiện sớm các biến chứng và tác dụng phụ của thuốc.
GS.TS NGUYỄN LÂN VIỆT
Viện trưởng Viện Tim mạch Việt Nam
