Hỏi: Mấy anh em nhà tôi lúc bị cảm lạnh, nhức đầu, mệt mỏi thường được mẹ đánh gió cho một hai lần là khỏi ngay, không cần uống thuốc gì. Tôi muốn biết vì sao biện pháp dân gian đơn giản lại hiệu quả như vậy?

                             Nguyễn Thị Kim Anh

          (Xã Hòa Mỹ Đông, huyện Tây Hòa)

Trả lời: Theo Đông y, “cảm” là một từ dùng chung để chỉ những bệnh do nhiễm lạnh từ bên ngoài vào, gây ra sự xáo trộn và phản ứng toàn bộ cơ thể. Sách Đông y gọi cảm lạnh là “thương hàn”, có nghĩa là cảm thương phải khí hàn. Vào mùa đông, hàn khí lưu hành, nếu cơ thể suy yếu thì chính khí không thể đối kháng được hàn tà. Do đó hàn khí sẽ xâm nhập vào kinh lạc và tạng phủ. Vùng sau cơ thể là vị trí của 2 đường kinh Thủ túc Thái Dương, có thể ví như hàng rào ngoài cùng để bảo vệ cơ thể, nên khi gặp gió lạnh phía nào, người ta đưa lưng về phía đó để chịu lạnh. Khí lạnh muốn xâm nhập vào cơ thể phải phá vỡ được hàng rào này, nên những triệu chứng đầu tiên khi bị cảm lạnh là ớn lạnh dọc xương sống, đau nhức cổ gáy, nhức đầu vùng đỉnh, lạnh hai chân.

Để đánh gió, người ta bôi dầu nóng hoặc dầu cù là dọc 2 bên cột sống, cổ, vai, dùng đồng xu hoặc một muỗng kim loại cạnh tròn, không bén “đánh”, thật ra là cạo cho mặt da vùng đó nóng lên. Như vậy, đánh gió là trực tiếp đem khí nóng vào cơ thể, giúp cơ thể đủ khí dương để đánh bạt “hàn tà” ra ngoài.

Có thể dùng củ gừng tươi thay cho các loại dầu nóng. Gừng rửa sạch, giã nhuyễn, vắt nước cốt lên 2 bên sống lưng, rồi dùng bã chà xát cho đến khi người nóng lên. Dùng khăn khô lau sạch bã gừng. Vùng lưng và cơ thể sẽ nóng ấm lên rất dễ chịu mà sau đó, vùng da ở đó không bị lạnh như khi đánh bằng dầu cù là.

Nhiều người thích đánh gió cho đến khi lưng bị bầm tím vì cho như thế là “có gió”, lưng càng bầm tím càng mừng vì “gió” bị trục ra ngoài càng nhiều. Điều này không cần thiết, vì khi bị cảm lạnh, các mao mạch dưới da dễ bị vỡ. Khi đánh gió ta đã vô tình làm vỡ các mao mạch này, gây chảy máu. Vết bầm chính là sự xuất huyết dưới da.

Cảm giác khoan khoái, dễ chịu có được sau khi đánh gió thực chất là do sự tác động lên hệ thần kinh giao cảm phân bố dọc 2 bên cột sống. Hệ giao cảm được kích thích khiến cơ thể như phấn chấn hẳn lên. Ngoài ra, khi được đánh gió hoặc chà xát lên như vậy, người bệnh có cảm giác được săn sóc tích cực qua sự tiếp xúc cơ thể trực tiếp. Tác động tâm lý này cũng quan trọng.

BS ĐOÀN VĂN HẢI