Muốn con khỏe mạnh, người mẹ cần phải biết chăm sóc sức khỏe của mình, đặc biệt trong thời kỳ có thai, cho con bú. Vì sức khỏe của người mẹ trong thời kỳ này ảnh hưởng đến sự phát triển và sức khỏe của trẻ trong bụng hay đang được nuôi dưỡng bằng sữa mẹ.
Phụ nữ mang thai nên đi khám thai định kỳ tại các cơ sở y tế. - Ảnh: T.THẢO
Chăm sóc phụ nữ khi có thai nhằm đảm bảo một cuộc thai nghén bình thường và sinh đẻ an toàn cho cả mẹ lẫn con. Vì thế, người mẹ cần đến trạm y tế đăng ký quản lý thai để được khám và theo dõi ít nhất 3 lần. Trong ba tháng cuối, mỗi tháng nên khám một lần thì rất tốt. Đồng thời, người mẹ cần tiêm phòng 2 mũi uốn ván cho con khi mang thai.
Trong thời kỳ có thai, nếu thấy phù toàn thân kèm nhức đầu, mờ mắt thì có thể do nhiễm độc thai nghén, phải đi khám, thử nước tiểu, đo huyết áp, hạn chế ăn muối. Đặc biệt, người mẹ hết sức thận trọng khi dùng thuốc. Ví dụ, khi dùng vitamin A liều cao có thể làm thai phát triển không bình thường; dùng kháng sinh streptomycin có thể làm trẻ bị điếc bẩm sinh. Một số thuốc nội tiết, an thần có thể gây sẩy thai, thai chết, rối loạn phát triển của thai hoặc bị bệnh sau khi sinh. Chiếu chụp điện rất dễ gây rối loạn phát triển thai. Chế độ lao động, nghỉ ngơi hợp lý của người mẹ có ảnh hưởng trực tiếp đến thai nhi, nhất là vào những tháng cuối. Ngoài ra, cần bổ sung nhiều chất khác trong khi mang thai cũng như cho con bú. Cụ thể, bổ sung chất đạm, chất béo giúp việc xây dựng và phát triển cơ thể trẻ, để phát triển cơ thể của trẻ thì ngoài cơm ăn đủ no, bữa ăn cho bà mẹ có thai cần có thức ăn để bổ sung chất đạm và chất béo như đậu tương, đậu xanh, vừng, lạc, tôm, cua, cá, ốc, thịt, trứng, sữa…
Trong khi có thai cũng như nuôi con bú, khẩu phần ăn cần cung cấp vitamin, các chất khoáng và các yếu tố vi lượng, người mẹ nên ăn các loại thực phẩm có nhiều vitamin C như rau, quả; có nhiều canxi, photpho (cá, cua, tôm, sữa...) để giúp cho sự tạo xương của thai nhi và các thức ăn có nhiều sắt như thịt, trứng, các loại đậu... để đề phòng thiếu máu. Khi cho con bú, đề phòng bệnh khô mắt do thiếu vitamin A, nên ăn các thức ăn có nhiều protein và vitamin như trứng, sữa, cá, thịt, đậu và các loại rau, quả có nhiều caroten (tiền vitamin A) như rau muống, rau ngót, rau dền, đu đủ, gấc, xoài... Trong 6 tháng đầu cho con bú, cần uống liều vitamin A 200.000 đơn vị để đủ vitamin A trong sữa.
Khi mang thai, nuôi con bú, chế độ ăn uống rất quan trọng vì ảnh hưởng tới sức khỏe của cả mẹ lẫn con. Trong chế độ ăn, không nên kiêng khem nhưng không nên dùng các loại như rượu, cà phê, thuốc lá, nước chè đặc, các loại gia vị như ớt, hạt tiêu, tỏi, dấm. Trong khi có thai và cho con bú, mẹ phải ăn nhiều hơn bình thường để cung cấp đủ năng lượng, bữa ăn cần cung cấp đủ chất đạm (protein), vì chất đạm cần cho thai lớn, mẹ đủ sữa. Các loại thức ăn động vật như thịt, cá, trứng sữa có nhiều chất đạm quý. Nhiều loại thức ăn thực vật cũng giàu chất đạm, đó là các loại họ đậu (đậu tương, đậu xanh, đậu đen), lạc hạt, vừng. Trong 3 tháng cuối, mỗi ngày nên ăn thêm 1 quả trứng và không thể thiếu rau xanh.
Trong thời gian có thai, cho con bú, nếu người mẹ được sự quan tâm, chăm sóc chu đáo của gia đình, được sự theo dõi đầy đủ của nhân viên y tế thì đó là nguồn động viên giúp chị em yên tâm sinh “mẹ tròn con vuông” và nuôi con khỏe mạnh, ít ốm đau, bệnh tật.
Thiếu máu là bệnh dinh dưỡng hay gặp ở phụ nữ có thai, đặc biệt là ở những người đẻ dày và ăn uống thiếu thốn. Bệnh thiếu máu ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe cả mẹ lẫn con. Đối với mẹ, thiếu máu thường gây mệt mỏi, chóng mặt, khó thở, khi sinh có nhiều rủi ro. Đối với con, gây tình trạng đẻ non và tử vong sơ sinh cao.
Ăn uống hợp lý là biện pháp phòng chống bệnh thiếu máu tốt nhất, các thức ăn có nhiều chất sắt là các loại đậu đỗ, các loại rau xanh (rau ngót, rau dền, rau khoai, rau bí...), các loại phủ tạng như tim, gan, thận… Ngay từ khi bắt đầu có thai, tất cả các bà mẹ nên uống viên sắt và uống liên tục trong suốt thời kỳ có thai đến một tháng sau khi sinh.
BS ĐOÀN HÙNG ÁNH
Phó Giám đốc Trung tâm Y tế dự phòng TP Tuy Hòa
