Việt Nam nói chung, Phú Yên nói riêng, tỉ lệ các bệnh lý không nhiễm khuẩn đang có xu hướng gia tăng như béo phì, tiểu đường, tim mạch, ung thư, các bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính… Các bệnh lý này gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, là một trong mười nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở người. Trước đây, khi đời sống kinh tế còn thấp, tỉ lệ suy dinh dưỡng cao, nhất là ở trẻ em nên chúng ta đã tập trung vào phòng chống suy dinh dưỡng. Qua đó, góp phần giảm đáng kể tỉ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ em, phấn đấu đến năm 2010 còn 18%.

Trẻ mắc bệnh béo phì

Tuy nhiên, tỉ lệ thừa cân, béo phì đang có xu hướng tăng lên. Tuy chưa có thống kê chính xác nhưng trên phạm vi toàn cầu, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã có những khuyến cáo để các quốc gia có các chính sách cũng như biện pháp ngăn ngừa, kiểm soát thừa cân, béo phì. 10 khuyến cáo về thừa cân, béo phì mà WHO công bố như sau:

Thứ nhất, để đánh giá xem bản thân có trọng lượng cơ thể hợp lý chưa, cần dựa vào chỉ số BMI (chỉ số khối cơ thể), chỉ số này được tính bằng cách lấy cân nặng (kg) chia cho bình phương chiều cao (tính bằng m).

     P (kg)

BMI = —— . Cách đánh giá như sau:

H2 (m)

BMI < 18,5: gầy

BMI  18,5 - 24,9 :  bình thường

BMI  25 – 29,9 : thừa cân

BMI > 30 béo phì, nếu BMI từ 30 – 34,9 béo phì độ I;  35-39,9 béo phì độ II; BMI > 40 béo độ III hay béo phì nặng.

Thứ hai, hiện nay trên thế giới có khoảng 1 tỉ người lớn thừa cân, ít hoạt động thể lực, số này ước tính sẽ tăng lên 1,5 tỉ vào năm 2015.  Số người bị béo phì là 300 triệu người, có khoảng 2,6 triệu người chết mỗi năm là hậu quả của thừa cân, béo phì. Cũng theo WHO số người thừa cân, béo phì đang gia tăng ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình.

Thứ ba, toàn cầu có 42 triệu trẻ em dưới 5 tuổi thừa cân, đây là một trong những vấn đề thách thức cho sức khỏe. Trẻ thừa cân sẽ bị béo phì trong giai đoạn trưởng thành, điều này sẽ dẫn đến tiểu đường, bệnh tim mạch. Bệnh tiểu đường và bệnh tim mạch hiện nay đang có xu hướng trẻ hóa.

Thứ tư, thừa cân, béo phì liên quan đến tử vong nhiều hơn so với thiếu cân suy dinh dưỡng. 65% dân số của thế giới sống ở các quốc gia mà ở đó béo phì, thừa cân gây chết nhiều hơn thiếu cân. Bao gồm tất cả các nước có thu nhập cao và trung bình. Trên thế giới 44% tiểu đường, 23% các bệnh tim mạch và 7-41% ung thư là hậu quả được quy cho thừa cân, béo phì.

Thứ năm, xét cho từng cá nhân, béo phì luôn là hậu quả của sự mất cân bằng giữa lượng calorie nhập vào và tiêu thụ. Sự gia tăng ăn các thực phẩm có calorie cao mà không tăng cường hoạt động thể lực sẽ dẫn đến tăng trọng lượng không có lợi cho sức khỏe. Ít hoạt động thể lực cũng dẫn đến mất cân đối năng lượng cũng làm tăng cân.

Thứ sáu, tăng cường hoạt động thể lực, tham gia hoạt động cộng đồng, thể dục thể thao là quy tắc cơ bản cho mọi người lựa chọn để ngăn ngừa béo phì.

Thứ bảy, đối với trẻ em chế độ ăn và hoạt động thể lực rất cần thiết góp phần phòng chống thừa cân, béo phì.

Thứ tám, chế độ ăn tốt cho sức khỏe là chế độ ăn giúp cho mỗi người: giữ được trọng lượng cơ thể chuẩn (BMI từ 18,5-24,9); hạn chế chất béo bảo hòa và thực phẩm tổng hợp từ chất béo bảo hòa, hạn chế muối; tăng cường ăn hoa quả, rau, ngũ cốc, các loại hạt; hạn chế đường.

Thứ chín, tập luyện thể dục thể thao đều đặn, mỗi ngày 30 phút, đều đặn hàng ngày. Thể dục thể thao đều đặn giúp cơ thể giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, tiểu đường, ung thư đại tràng, ung thư vú, giảm cân…

Thứ mười, WHO đưa ra “Chiến lược toàn cầu ngăn ngừa các bệnh không lây nhiễm”. Chiến lược này bao gồm các hoạt động như cung cấp bản đồ dịch tễ, sản xuất tài liệu tuyên truyền, tăng cường hoạt động điều tra, phòng chống và quản lý các bệnh không lây nhiễm như tiểu đường, tim mạch, ung thư và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, các bệnh lý liên quan đến thuốc lá, lười hoạt động thể lực, ăn uống không vệ sinh, sử dụng rượu và các chất độc hại khác...

BS NGUYỄN VINH QUANG

Giám đốc Trung tâm Truyền thông giáo dục sức khỏe