Hỏi: Em nghe nói người cũng có thể bị bệnh nang sán trong não, trong thịt và rất khó chẩn đoán. Nếu ăn rau sống, uống nước lã mà cũng bị như vậy thì nguy hiểm quá. Bệnh này có điều trị được không?
Trần Kim Hoàng (xã Hòa Bình 2, huyện Tây Hòa)
Trả lời: Sán dây lợn sống ký sinh trong ruột non của người, đầu sán có móc bám chặt vào màng ruột, thân có hàng chục đốt, mỗi đốt là một ổ trứng. Các đốt cuối cùng là những đốt già chứa nhiều trứng sán đã “chín”. Mỗi lần đi cầu, từng đoạn gồm 2-3 đốt hoặc hơn theo phân ra ngoài. Ở sán dây bò có khác: từng đốt đơn độc tự động chui ra rơi trong quần, trông như xơ mít nên còn gọi là sán xơ mít.
Nếu lợn hoặc người ăn phải những ổ trứng sán này, trứng sẽ qua thành ruột, đi vào cơ (bắp thịt), não... để phát triển thành ấu trùng nằm trong các nang. Nang sán có kích thước bằng hạt gạo, màu trắng đục. Thịt lợn bị nang gọi là thịt “lợn gạo”. Nang sán ở người thường gặp ở não, bắp thịt, mô dưới da, mắt. (Sán dây bò không gây nang ở người). Ăn rau sống, uống nước lã, hay nói rộng hơn là ăn uống không đảm bảo vệ sinh có thể bị mắc bệnh.
Ấu trùng sán nằm trong não sẽ gây nhiều triệu chứng bệnh khác nhau tùy theo số lượng, vị trí nang: nhức đầu, chóng mặt, lú lẫn, não úng thủy, động kinh, nhìn mờ…
Trường hợp thứ hai, nếu người ăn phải thịt “lợn gạo”, “bò gạo” nấu chưa kỹ, ấu trùng từ thịt lợn, thịt bò vào ruột, sẽ trở thành con sán trưởng thành (ấu trùng đó không chui vào các tổ chức khác như não, cơ, da như trường hợp trên).
Sán trưởng thành có thể sống trong ruột người hàng chục năm, thường ít gây triệu chứng hoặc chỉ gây các rối loạn nhẹ như đau bụng, tiêu chảy, ăn kém ngon…
Bắt được các đốt sán rớt tự nhiên trong quần áo là đủ để xác định bệnh (đối với sán dây bò). Muốn chắc chắn, có thể nhờ bác sĩ xét nghiệm xem đốt sán hoặc xét nghiệm phân. Đối với bệnh nang sán (sán lợn) ở não, bắp thịt, chẩn đoán khó khăn hơn vì ít nghĩ tới. Có thể kết hợp nhiều xét nghiệm: máu, dịch não tủy, chụp cắt lớp, sinh thiết.
Thuốc đặc trị để xổ sán là Niclosamide viên 500mg. Liều xổ 4 viên. Praziquantel liều duy nhất 10mg/kg cân nặng. Sau khi xổ cần chú ý xem đầu sán ra chưa (đầu sán nhỏ hơn đốt sán, hình tròn), nếu chưa ra phải xổ lại. Điều trị bệnh nang sán phức tạp hơn, cần được theo dõi, điều trị tại bệnh viện.
BS ĐOÀN VĂN HẢI
