Gan là cơ quan cực kỳ quan trọng trong cơ thể, đảm nhận nhiều chức năng. Vì vậy, mỗi biểu hiện bất thường ở gan đều dẫn đến hàng loạt rối loạn trong cơ thể và có thể dẫn đến tử vong.
Năm 2010, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã lấy ngày 28/7 hàng năm làm Ngày niêm gan thế giới, với mục tiêu làm cho các quốc gia, các cộng đồng dân cư biết được tầm quan trọng của gan trong hoạt động sống của con người, từ đó mỗi người có các biện pháp bảo vệ lá gan của mình. Chủ đề Ngày viêm gan thế giới năm 2023 là “Đầu tư để loại trừ viêm gan”, với thông điệp “Một cuộc đời, một lá gan” (One life, one liver). Bạn chỉ có một cuộc đời và bạn chỉ có một lá gan; viêm gan có thể phá hủy cả hai.
Trong cơ thể, gan có các chức năng sinh lý: Tạo mật giúp chuyển hóa lipide; chuyển hóa glupide, lipide, protide; dự trữ máu, glycogen (phân hủy thành đường khi cơ thể thiếu đường), dự trữ sắt, vitamin các loại; chống độc, giải độc. Gan thực hiện hơn 500 chức năng sống mỗi ngày để duy trì sự sống cho con người. Khi gan có vấn đề thì các chức năng này bị giảm hoặc mất, dẫn đến hàng loạt rối loạn. Khi gan bị bệnh, chi phí điều trị thường tốn kém hơn rất nhiều so với bệnh khác.
Theo thống kê, trên thế giới có hơn 300 triệu người mắc viêm gan B. Con số này không ngừng tăng thêm 3-4 triệu người mỗi năm. Tại Việt Nam, tỉ lệ nhiễm viêm gan B ước tính từ 8-10% dân số. Viêm gan B thường ít có biểu hiện rõ rệt trong giai đoạn đầu nên nhiều người bệnh chủ quan và bỏ qua. Các triệu chứng viêm gan B chỉ rõ rệt khi bệnh đã tiến triển qua một thời gian dài, thậm chí khi có biến chứng ung thư gan, xơ gan mới phát hiện.
Có nhiều virus gây viêm gan A, B, C, D, E, nhưng viêm gan do virus B và C là phổ biến nhất. Trên phạm vi toàn cầu, cứ 10 giây lại có một trường hợp nhiễm virus viêm gan mới, trong đó rất nhiều trường hợp không phát hiện được. Kết quả là có hơn một triệu người chết do liên quan đến viêm gan mỗi năm!
Ngoài virus, gan còn chịu tác động của nhiều yếu tố nguy cơ có thể dẫn đến tổn thương như chế độ ăn, uống bia rượu quá nhiều hay sử dụng thuốc không theo chỉ định của thầy thuốc. Ở Việt Nam, tình trạng sử dụng thực phẩm chức năng chưa được kiểm chứng hay uống thuốc bắc, thuốc nam, thuốc gia truyền theo quảng cáo cũng là những yếu tố làm gan bị tổn thương. Ngoài ra, một số bệnh như sốt rét, nhiễm độc thức ăn, nhiễm hóa chất độc hại do ô nhiễm môi trường, hút thuốc lá... cũng là những yếu tố nguy cơ dẫn đến tổn thương gan.
Mỗi người có thể bảo vệ lá gan của mình và người thân bằng cách thực hiện đúng theo các khuyến cáo: Hạn chế sử dụng rượu bia, riêng những người đã bị bệnh về gan thì tuyệt đối không sử dụng bia rượu; việc sử dụng thuốc phải theo chỉ định của thầy thuốc; có chế độ ăn uống tốt cho gan (ăn đúng giờ và bảo đảm các thành phần: chất đạm, chất béo, tinh bột và rau xanh, trái cây giúp gan hoạt động hiệu quả hơn); không hút thuốc lá; tình dục an toàn để phòng ngừa được viêm gan B, C và nhiều bệnh nguy hiểm khác; tập thể dục thường xuyên, đều đặn; hạn chế tiếp xúc với chất độc; tiêm vắc xin ngừa viêm gan đầy đủ và đúng lịch; kiểm tra sức khỏe định kỳ 6 tháng một lần để phát hiện và điều trị sớm các vấn đề về sức khỏe, nhất là bệnh gan, mật.
Nếu không may mắc phải các bệnh về gan thì tuyệt đối tuân thủ lời dặn của bác sĩ, kiên trì uống thuốc theo chỉ định.
BS NGUYỄN VINH QUANG
