Chế độ dinh dưỡng, phương pháp nuôi dưỡng rất quan trọng trong việc phát triển thể chất nói chung, thể hình nói riêng.
Nhìn chung, chiều cao trung bình của thanh niên Việt Nam thấp hơn nhiều so với thanh niên các nước trong khu vực. Hiện nay, chiều cao trung bình của đàn ông Việt là 164,4cm, phụ nữ là 153,4cm. Trong khu vực châu Á, chiều cao trung bình của thanh niên Việt Nam ngang với thanh niên Indonesia, Philippines, thấp hơn thanh niên Singapore, Nhật, Thái Lan và Malaysia. Nghị quyết về dân số được Ban Chấp hành Trung ương Đảng thông qua đặt mục tiêu tăng trưởng thêm 4cm chiều cao người dân, tính đến năm 2030. Để đạt được mục tiêu này đòi hỏi sự nỗ lực của từng gia đình, từng cộng đồng và toàn xã hội.
Hơn 10 năm qua, chiều cao trung bình của đàn ông Việt chỉ tăng 2,1cm, còn nữ cao thêm 1cm. Từ năm 1975-2000, chiều cao của người dân tăng chậm, trung bình thêm 1,1cm mỗi thập kỷ; trong khi suốt thời gian dài trước đó chỉ số chiều cao này hầu như không thay đổi. Theo các chuyên gia dinh dưỡng, tăng trưởng chiều cao của người Việt chậm hơn các nước. Ví dụ Nhật Bản có giai đoạn trong vòng 15 năm, chiều cao trung bình của nam thanh thiếu niên tăng thêm 2,8cm, nữ thanh thiếu niên tăng thêm 2,5cm.
Năm 2011, Việt Nam đã có đề án tổng thể phát triển thể lực, tầm vóc người Việt Nam giai đoạn 2011-2030. Đề án xây dựng các chỉ số sinh học và tiêu chí, tiêu chuẩn phát triển thể lực, tầm vóc. Đề án này cũng đề xuất khả năng can thiệp cải thiện thể lực, tầm vóc như đảm bảo dinh dưỡng cho bà mẹ mang thai, trẻ sơ sinh, nhi đồng, thiếu niên, thanh niên đến 18 tuổi; phát triển thể lực, tầm vóc bằng cách tăng giáo dục thể chất đối với học sinh 3-18 tuổi…
Để đạt được mục tiêu tăng thể lực nói chung, tăng chiều cao nói riêng, bên cạnh những chính sách của Đảng và Nhà nước thì mỗi gia đình, nhất là các bà mẹ đang nuôi con nhỏ cần lưu ý thực hiện tốt những điều sau đây:
1. Cho trẻ ăn đủ lượng và chất: Để cho cơ thể phát triển tốt cả chiều cao và cân nặng đòi hỏi chế độ ăn phải đủ cả số lượng và chất lượng, nghĩa là bữa ăn của trẻ phải đủ nhóm tạo năng lượng (gluxít), tạo hình (protid), tạo hóc môn, enzyme (lipide). Bởi vì các nhóm thức ăn này hết sức cần thiết trong cung cấp năng lượng cho tế bào phát triển, phát triển cơ bắp, tạo nên các hóc môn sinh hóa của cơ thể. Nếu thiếu các thức ăn này sẽ làm cơ thể thiếu năng lượng cho tế bào hoạt động, thiếu nguyên liệu tạo cơ bắp, thiếu hóc môn dẫn đến rối loạn sinh lý trong cơ thể; trẻ dễ mắc bệnh và giảm cân nặng, dẫn đến trình trạng suy dinh dưỡng.
2. Cung cấp đủ vi chất cần thiết như canxi, iốt, vitamin A, D: Các vi chất này hết sức cần thiết cho sự phát triển cả chiều cao và trí tuệ của trẻ. Thiếu canxi sẽ làm cho quá trình tạo xương kém đi, nhất là đầu các xương dài (xương tay chân) làm cho trẻ còi cọc, thấp lùn. Thiếu iốt làm rối loạn chuyển hóa hóc môn tuyến giáp, trí tuệ chậm phát triển. Thiếu vitamin A sẽ giảm khả năng miễn dịch của trẻ, làm cho giác mạc của trẻ dễ bị khô dẫn đến bệnh khô giác mạc, mù lòa. Một số vi chất dinh dưỡng cần thiết khác nếu thiếu sẽ gây nên hàng loạt rối loạn chuyển hóa dẫn đến nhiều bệnh lý nguy hiểm.
3. Cung cấp đủ chất xơ: Điều này hết sức cần thiết, nhiều bà mẹ nuôi con chỉ nghĩ đến việc cho con ăn thật nhiều cá thịt, sữa này sữa nọ còn rau, hoa quả không đủ. Đây là một sai lầm trong nuôi con.
4. Nuôi con đúng cách: Để cải thiện chiều cao của trẻ, điều quan trọng là cần có can thiệp dinh dưỡng hợp lý theo chu kỳ vòng đời. Cụ thể, khi mang thai, người mẹ cần được bổ sung đủ chất, đủ dinh dưỡng, đa dạng để không sinh ra trẻ nhẹ cân, thấp còi. Tiếp theo là nuôi dưỡng trẻ thật tốt trong ba năm đầu đời, trẻ được bú sữa mẹ sớm và hoàn toàn trong sáu tháng đầu, chế độ dinh dưỡng hợp lý, ít mắc bệnh. Bữa ăn của trẻ phải phù hợp theo lứa tuổi, số bữa ăn trong ngày phù hợp theo từng giai đoạn phát triển của trẻ. Các bà mẹ nên nấu thức ăn cho trẻ hàng bữa, hàng ngày, thay đổi món ăn để trẻ không chán, hạn chế sử dụng thức ăn chế biến sẵn, hay thức ăn để tủ lạnh.
BS NGUYỄN VINH QUANG
Giám đốc Trung tâm TTGDSK Phú Yên
