Thực tiễn bước đầu tiếp cận mô hình bác sĩ gia đình ở nước ta và kinh nghiệm ở các nước trên thế giới cho thấy nếu mô hình bác sĩ gia đình phát triển sẽ góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc ban đầu theo hướng toàn diện và liên tục, giúp sàng lọc bệnh tật, chuyển tuyến phù hợp, góp phần giảm quá tải cho bệnh viện tuyến trên.

Ở Việt Nam nói chung và Phú Yên nói riêng, mô hình bệnh tật trong thời gian gần đây đang có sự thay đổi, từ mô hình bệnh tật của các nước kém phát triển (các bệnh lý nhiễm trùng, suy dinh dưỡng phổ biến) chuyển sang mô hình bệnh tật của các nước phát triển (bệnh lý mãn tính và bệnh không lây nhiễm chiếm tỉ lệ cao). Với mô hình bệnh lý mà nhiều bệnh nhân bị các bệnh mãn tính và bệnh không lây nhiễm như ung thư, rối loạn chuyển hóa, béo phì, cao huyết áp, thì việc theo dõi, chăm sóc thường kéo dài có khi suốt cả cuộc đời. Với nhiều bệnh lý, bệnh nhân không cần phải đến các cơ sở y tế mà có thể được theo dõi, chăm sóc tại nhà nếu có hướng dẫn của cán bộ y tế. Ai là người có thể thăm khám, chăm sóc, điều trị, tư vấn cho người bệnh tại nhà và khi cần thiết, sẽ giới thiệu họ đến bác sĩ chuyên khoa hoặc cơ sở y tế chuyên khoa? Đó chính là bác sĩ gia đình.

Mô hình bác sĩ gia đình đã được phát triển và nhân rộng ở nhiều nước trên thế giới từ thế kỷ XX. Năm 1960, y học gia đình ra đời ở Mỹ, Anh và một số nước khác, đã đáp ứng kịp thời nhu cầu chăm sóc sức khỏe của cộng đồng. Năm 1995 có 56 nước đã phát triển và áp dụng chương trình đào tạo bác sĩ gia đình. Hiệp hội Bác sĩ gia đình toàn cầu được thành lập năm 1972, đến nay đã có gần 100 quốc gia thành viên. Hiện nay, mô hình bác sĩ gia đình đã được phát triển rộng rãi không chỉ ở các nước phát triển như Mỹ, Anh, Pháp, Australia, Canada mà cả các nước đang phát triển như Philippines, Malaysia… Đặc biệt, Cu Ba được coi là hình mẫu về phát triển mô hình bác sĩ gia đình ở các nước đang phát triển.

Tại Việt Nam, năm 1998, dự án Phát triển đào tạo bác sĩ gia đình với sự tài trợ của quỹ CMB (China Medical Board of New York) được Bộ Y tế phê duyệt. Tháng 3/2000, Bộ Y tế công nhận chuyên ngành Y học gia đình và cho phép đào tạo bác sĩ chuyên khoa cấp I Y học gia đình. Đến nay đã có hơn 500 bác sĩ chuyên khoa cấp I, 70 bác sĩ định hướng Y học gia đình được đào tạo. Phần lớn các bác sĩ chuyên khoa Y học gia đình sau khi tốt nghiệp trở về làm việc ở tuyến y tế cơ sở.

Hoạt động bác sĩ gia đình bước đầu được tổ chức tại một số thành phố lớn như Hà Nội, Hải Phòng, Thái Nguyên, Thừa Thiên-Huế, Đà Nẵng, Khánh Hòa, TP Hồ Chí Minh, Cần Thơ với các mô hình khác nhau như: trung tâm bác sĩ gia đình, phòng khám bác sĩ gia đình tư nhân, trạm y tế có hoạt động bác sĩ gia đình..., đã tổ chức khám chữa bệnh và thực hiện các dịch vụ y tế tại đơn vị hoặc tại nhà theo yêu cầu của người bệnh. Theo đánh giá của Bộ Y tế, hoạt động bác sĩ gia đình ở nước ta hiện nay là mô hình mới, chưa được quan tâm đầu tư tương xứng, chưa có chức danh bác sĩ gia đình ở các cơ sở y tế, hoạt động còn tản mạn, nhiều hạn chế, bất cập, chưa có đầy đủ cơ sở pháp lý và hiệu quả chưa cao.

Thực tiễn bước đầu tiếp cận mô hình bác sĩ gia đình ở nước ta và kinh nghiệm ở các nước trên thế giới cho thấy nếu phát triển mô hình bác sĩ gia đình sẽ góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc ban đầu theo hướng toàn diện và liên tục, giúp sàng lọc bệnh tật, chuyển tuyến phù hợp, góp phần giảm quá tải cho bệnh viện tuyến trên. Bộ Y tế đã xây dựng đề án Xây dựng và phát triển mô hình phòng khám bác sĩ gia đình giai đoạn 2013-2020.

Phú Yên có địa hình, khí hậu khá khắc nghiệt; các bệnh lý mãn tính, bệnh không lây nhiễm đang có xu hướng gia tăng; nhu cầu khám chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe của người dân trong tỉnh ngày một tăng cao. Thời gian qua, ngành Y tế Phú Yên đã có những bước phát triển đáng kể, nhiều bệnh viện được xây dựng, các trang thiết bị hiện đại phục vụ cho khám chữa bệnh được đầu tư, 100% trạm y tế xã đều được đầu tư trang thiết bị đủ để phục vụ người bệnh. Đội ngũ cán bộ y tế trong tỉnh không ngừng phát triển cả về lượng và chất. Nhiều chính sách đãi ngộ và thu hút các thầy thuốc về công tác tại tỉnh đã góp phần giảm được tình trạng thiếu bác sĩ trầm trọng như thời gian trước đây. Tuy nhiên, trước nhu cầu ngày càng cao về bảo vệ và chăm sóc sức khỏe của nhân dân thì chúng ta phải có nhiều giải pháp, cơ chế hơn nữa để đáp ứng, trong đó phát triển mô hình bác sĩ gia đình là một trong những giải pháp hết sức cần thiết.

Trước yêu cầu thực tế này, Sở Y tế Phú Yên vừa phối hợp với Trường đại học Y Dược Huế mở lớp đào tạo chuyên khoa định hướng Y học gia đình cho gần 50 học viên là các bác sĩ đang công tác tại tuyến y tế cơ sở trong tỉnh. Sau thời gian đào tạo, các bác sĩ này sẽ được cấp bằng định hướng chuyên khoa bác sĩ gia đình và họ triển khai các hoạt động bác sĩ gia đình khi được Sở Y tế cho phép. Đây chính là bước đầu tạo nền tảng để Phú Yên triển khai mô hình bác sĩ gia đình rộng rãi trong thời gian tới.

Một khi đã được triển khai và hoạt động có hiệu quả, mô hình bác sĩ gia đình không những đáp ứng nhu cầu của người dân mà còn góp phần giảm tải cho các bệnh viện tuyến trên.

QUANG NGUYỄN