Thành viên Ban Chỉ đạo Phòng chống tác hại khói thuốc lá tỉnh
Thuốc lá và tác hại của thuốc lá đã được đề cập rất nhiều trên các phương tiện thông tin đại chúng. Với hàng trăm hóa chất gây độc hại, đặc biệt có 69 chất có thể gây ung thư, thuốc lá không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của người hút mà còn ảnh hưởng đến những người hít phải khói thuốc lá do người hút và điếu thuốc cháy tỏa ra, gây nhiều bệnh lý nguy hiểm đến sức khỏe và tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế xã hội.
Ai cũng biết hút thuốc lá có hại cho sức khỏe. Tuy nhiên, tỉ lệ người hút thuốc lá đang có xu hướng tăng lên, đặc biệt ở các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến tình trạng này, nhưng đa số là do sự hiểu biết một cách cụ thể về tác hại của khói thuốc lá còn hạn chế. Bên cạnh đó, các biện pháp chế tài đối với những hành vi hút thuốc lá thực hiện không nghiêm nên cuộc chiến với khói thuốc lá xem ra vẫn còn nhiều khó khăn.
Xét trên bình diện sinh lý học và tâm lý học cho thấy số người hút thuốc nhiều liên quan đến hóa chất gây nghiện có trong thuốc lá, đó là nicotin. Nicotin dưới dạng tinh khiết là một chất lỏng trong suốt, có mùi khó chịu và vị đắng, dễ tan trong nước và dễ dàng xâm nhập vào cơ thể qua đường miệng, hô hấp, thậm chí qua cả da. Khi hút thuốc lá (kể cả chủ động và thụ động), chỉ vài giây sau, nicotin sẽ lên não bộ, tác động vào hệ thống thần kinh trung ương, làm cho hệ thần kinh trung ương tiết ra các hóa chất trung gian hướng thần kinh, kích thích hệ thần kinh tạo nên cảm giác sảng khoái, tăng trí nhớ, hoạt bát hơn, nhanh nhạy hơn, yêu đời hơn, làm việc, nhất là làm việc trí óc hiệu quả hơn. Tuy nhiên, những biểu hiện này nhanh chóng giảm đi nên người hút lại phải tiếp tục hút để có được cảm giác trên. Đây chính là cơ chế gây nghiện của nicotin, làm cho người hút thuốc lá khó bỏ được thuốc lá. Bên cạnh đó, khoa học đã chứng minh, những người nghiện thuốc lá không phải ai cũng nghiện nicotin, mà trong đó có những người không thèm thuốc nhưng ở trong hoàn cảnh môi trường có người hút thuốc (quán cà phê, nơi nhiều người hút, có người mời hút...), thấy bao thuốc thì họ tiện tay lấy thuốc hút, những trường hợp này được gọi là nghiện hành vi. Có người khi nhớ đến một vấn đề gì đó, hay nhớ đến ai đó lại nhớ đến thuốc lá và họ tìm thuốc lá để hút. Cũng có nhiều người hút để… cho oai, để chứng minh với mọi người mình đã là người lớn, thậm chí có người hút thuốc để đỡ run… Các trường hợp này được gọi là nghiện nhận thức.
Để giảm được tỉ lệ người hút thuốc lá, chúng ta cần tăng cường tuyên truyền với nhiều hình thức đa dạng, phong phú về tác hại của khói thuốc lá để mọi người hiểu thuốc lá gây hại với sức khỏe như thế nào; xây dựng và phát triển mô hình cơ quan, trường học, bệnh viện, công sở, khách sạn không khói thuốc; quản lý tốt hoạt động buôn bán, sản xuất thuốc lá; có chế tài đủ mạnh các trường hợp vi phạm Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá; đưa các thông điệp khuyến cáo mọi người không hút thuốc lá trong nhà, phòng làm việc, nơi công cộng, trước mặt trẻ em; người đứng đầu các đơn vị, cơ quan, cộng đồng dân cư xem phòng chống thuốc lá là một trong những nhiệm vụ chính trị của mình. Không mời hoặc nhận thuốc lá từ bạn bè, đồng nghiệp và hãy giảm hút thuốc lá, hãy cai nghiện thuốc lá, hãy kiên quyết nói không với thuốc lá khi chưa từng hút...
BS NGUYỄN VINH QUANG
