Bệnh nhân bị bệnh đái tháo đường (ĐTĐ), thường được khuyên thực hiện chế độ ăn theo hướng giảm tinh bột, chất béo, ăn nhiều hoa quả và tăng cường vận động thể lực, nếu mức đường huyết không giảm thì mới sử dụng thuốc tùy theo chỉ định của thầy thuốc.
Trước hết, ăn uống để cung cấp năng lượng, các chất dinh dưỡng khác cho cơ thể sống, hoạt động và phát triển. Nếu năng lượng thu vào nhiều hơn năng lượng mất đi, cơ thể sẽ chuyển hóa lượng dư thừa đó sang hình thức dự trữ dưới dạng glucogen, mỡ và khi cơ thể thiếu năng lượng thì cơ thể sẽ huy động glucogen và mỡ để tạo năng lượng cho tế bào hoạt động.
Ở bệnh nhân bị ĐTĐ thường kèm theo rối loạn chuyển hóa khác, thường biểu hiện mức glucose trong máu tăng, nhưng tế bào lại thiếu năng lượng; đồng thời lượng mỡ trong máu cũng tăng dù cơ thể có khi rất gầy. Những rối loạn này làm cho người bệnh rất khó điều chỉnh chế độ ăn để đảm bảo được các mục đích nêu trên. Tuy nhiên nếu theo dõi tốt, thực hiện đúng các khuyến cáo của thầy thuốc thì người bệnh vẫn duy trì được sức khỏe, đảm bảo sức lao động và hạn chế các biến chứng.
Trước hết, người bệnh ĐTĐ nên ăn các loại thực phẩm có chỉ số tạo đường thấp hoặc trung bình (chỉ số GI: Glucemic Index) như các loại ngũ cốc hạt, rau tươi, hoa quả tươi như bưởi, thanh long, ổi; hạn chế ăn các thức ăn ngọt, chiên xào, có nhiều mỡ động vật.
Khẩu phần ăn hàng ngày căn cứ vào trọng lượng cơ thể, mức tiêu hao năng lượng trong ngày. Theo các nhà dinh dưỡng ở người trung bình cân nặng 50kg thì mức tiêu tốn năng lượng (kcal) cho các loại lao động như sau: lao động nhẹ (nhân viên văn phòng, làm việc bằng trí óc...) tiêu tốn từ 2.100 đến 2.500 kcal/ngày; lao động vừa (công nhân, làm nông, dạy thể dục thể thao...) khoảng 2.700 đến 3.000 kcal/ngày; lao động nặng (quân nhân trong thời kỳ huấn luyện, vận động viên trong thời kỳ tập luyện...) tiêu tốn trên 3.000 kcal/ ngày; lao động cực nặng thì mức tiêu hao năng lượng còn cao hơn, có khi đến trên 4.000 kcal (lái xe tăng, vận động viên thi đấu…).
Ở người ĐTĐ chế độ ăn phải đảm bảo các yêu cầu: Đủ năng lượng và cân đối về thành phần dinh dưỡng; không gây tăng đường huyết nhiều sau ăn; không làm tăng các yếu tố nguy cơ biến chứng của bệnh; phù hợp với tập quán, thói quen ăn uống của người bệnh; trong đó năng lượng do glucides đem lại từ 40 đến 60%, do lipides 25 đến 30%, do protides 10 đến 15%.
Với những nhu cầu như vậy, người lao động bình thường nên ăn 300 đến 350 gram ngũ cốc (khoảng 1 đến 1,2 lon gạo/ngày) tương đương 3 đến 4 chén cơm/ngày, lipides từ 20 đến 30 gram, protides từ 60 đến 80 gram/ngày. Nhưng phải chia nhỏ bữa ăn tùy theo điều kiện lao động sinh hoạt của từng người (nên chia làm 5 bữa gồm 3 bữa chính, 2 bữa phụ).
BS NGUYỄN VINH QUANG
GĐ Trung tâm TTGDSK Phú Yên
