Hai lý do để dễ bị ngộ độc thực phẩm trong mùa hè: Nhiệt độ môi trường thuận lợi cho việc phát triển nhanh chóng các loại vi sinh vật ô nhiễm vào thực phẩm; Uống nhiều nước làm loãng dịch vị dạ dày, một điểm bảo vệ đầu tiên (dịch vị dạ dày thường có tính a xít, có tác dụng giết chết nhiều vi sinh vật khi đi qua dạ dày).

Điều trị ngộ độc tại Bệnh viện Sản - Nhi Phú Yên - Ảnh: M.NGUYỆT

Thứ nhất, vi sinh vật: có hàng chục các loại vi sinh vật có thể gây ngộ độc gồm các vi khuẩn như: tả, lỵ, thương hàn, E. Coli, tụ cầu…; Rotavirus (thường gây tiêu chảy ở trẻ em); ký sinh trùng: một số các loại trùng roi, trùng lông; nấm men, nấm mốc…

Thứ hai, hóa chất: thuốc trừ sâu…

Thứ ba, độc tố tự nhiên có sẵn trong thực phẩm: cá nóc, nấm độc, sắn mì, măng…

Ngộ độc thực phẩm do nguyên nhân vi sinh vật thường chiếm nhiều nhất, có thể gặp trong bữa ăn gia đình, bữa ăn tập thể (đám, tiệc,…), ăn uống ở hàng quán… Vi sinh vật nhiễm vào thực phẩm đến từ nhiều nguồn khác nhau: Sẵn có trong thực phẩm: các vi khuẩn thương hàn, E. Coli, tả, lỵ… thường có nhiều trong các loại thịt gia súc, gia cầm, thủy sản; từ nước dùng chế biến thực phẩm; do các loại côn trùng mang vào như ruồi, gián, kiến…; từ dụng cụ chế biến, chứa đựng thực phẩm: dao, thớt, bao bì, đồ đựng,…; từ tay người chế biến: các vi khuẩn như tả, lỵ, thương hàn có thể tồn tại ở dạng người lành mang trùng; tụ cầu vàng có thể có từ các nhiễm trùng da, tai, mũi, họng…

Xác định đúng loại nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm thường khó khăn, do ít khi lấy được đúng mẫu thức ăn có mầm bệnh đã sử dụng. Hơn nữa, các kỹ thuật xét nghiệm hiện nay cũng không phát hiện được hoàn toàn các mầm bệnh, và thường mất nhiều thời gian, có khi phải nhiều ngày sau. Việc xét nghiệm tìm nguyên nhân chủ yếu để cảnh báo, giáo dục phòng ngừa.

Phòng ngừa, xử trí ngộ độc thực phẩm thường căn cứ vào các triệu chứng lâm sàng cụ thể, thời gian xảy ra triệu chứng ngộ độc đầu tiên sau khi ăn phải món ăn nghi ngờ; bản chất loại thực phẩm nghi ngờ, cách chế biến…

Triệu chứng ngộ độc thực phẩm do vi sinh vật thường xuất hiện vài giờ sau khi ăn, sớm nhất khoảng 1 giờ sau, hay gặp trong trường hợp ngộ độc do tụ cầu vàng, do vi khuẩn này trong quá trình phát triển có thể tiết ra các độc tố gây đau bụng, nôn mửa, tiêu chảy. Trường hợp xuất hiện muộn có thể đến cả ngày hôm sau. Các trường hợp ngộ độc do hóa học hoặc độc tố tự nhiên thường xảy ra sớm hơn, có thể chỉ vài phút đến vài chục phút sau khi ăn.

Triệu chứng thường gặp trong ngộ độc do vi sinh vật là đau bụng quặn, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, có thể có sốt hoặc không. Các triệu chứng nhẹ có thể tự khỏi mà không cần xử trí gì. Trường hợp nặng cần được điều trị tại cơ sở y tế, chủ yếu là bù nước, điện giải, chống nhiễm trùng.

Để phòng ngừa ngộ độc thực phẩm nói chung, dù bất cứ nguyên nhân gì, điều đầu tiên là lựa chọn nguồn thực phẩm an toàn: tươi, nguyên, có xuất xứ rõ ràng, bao gói nhãn mác nguyên vẹn, còn hạn sử dụng.

Phòng ngừa ngộ độc thực phẩm do vi sinh vật tốt nhất là sử dụng thực phẩm vừa nấu xong, nếu cần giữ lại phải được che đậy kỹ tránh ruồi, gián kiến, bụi bặm; bảo quản trong tủ mát nếu có điều kiện, món ăn để quá buổi cần được hâm nóng lại trước khi ăn.

Hạn chế sử dụng các loại thức ăn chế biến sẵn, thức ăn nguội; nếu nghi ngờ về cảm quan, cách chế biến hoặc cơ sở chế biến không đảm bảo, tốt nhất không nên chọn dùng. Rau quả phải được rửa kỹ bằng nhiều nước sạch.

Tuân thủ các quy tắc vệ sinh thường thức cho cả người chế biến cũng như người ăn: rửa tay trước khi ăn, trước khi chế biến món ăn; rửa tay sau khi đi vệ sinh, sau khi chăm sóc trẻ. Chỉ sử dụng nguồn nước sạch trong ăn uống, chế biến thực phẩm.

ĐOÀN VĂN HẢI