Thành An Thổ thuộc thôn An Thổ, xã An Dân, huyện Tuy An. Thành được xây dựng từ năm 1832-1836 dưới thời vua Minh Mạng. Ngày mới xây dựng, thành có diện tích khoảng 6.400m², 4 góc được đắp nhô hẳn ra phía ngoài, xung quanh có thành cao, hào sâu để phòng thủ; 4 cửa thành quay ra bốn hướng. Bên ngoài thành An Thổ còn có một số công trình phụ trợ như con đê hộ thành, trường bắn, gò tượng, chợ Thành…

Sau khi xây dựng xong, thành An Thổ trở thành trung tâm hành chính của chính quyền phong kiến tỉnh Phú Yên và phủ Tuy An cho đến năm 1899. Từ năm 1901-1906, ông Trần Văn Phổ là phụ thân đồng chí Trần Phú được cử vào Phú Yên giữ chức Giáo thụ tại phủ Tuy An. Ông Phổ đưa cả gia đình vào làm việc và sinh sống tại thành An Thổ. Tại đây, ngày 1/5/1904, đồng chí Trần Phú, Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam đã ra đời.

Trong thời gian chiến tranh, vùng này bị tàn phá nặng nề nên thành An Thổ trở nên hoang phế. Sau năm 1975, chính quyền đã sửa sang lại một số hạng mục để làm trụ sở HTX Nông nghiệp Đông An Dân. Thành An Thổ được Bộ Văn hóa, Thông tin (nay là Bộ VHTT&DL) công nhận là di tích khảo cổ cấp quốc gia vào ngày 22/8/2005. Năm 2011, nhân sự kiện 400 năm tỉnh Phú Yên được thành lập, ngành Văn hóa đã phục dựng thành An Thổ thành một địa điểm du lịch văn hóa, ghi dấu sự kiện lịch sử là nơi sinh Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng. Từ đó đến nay, thành An Thổ thường xuyên đón tiếp các vị lãnh đạo, nhiều đoàn du khách, học sinh đến tham quan.

Thành An Thổ ngày trước

Khuôn viên thành An Thổ là địa điểm khảo cổ, giúp phát hiện nhiều hiện vật lịch sử giá trị

Lễ đón nhận bằng di tích lịch sử văn hóa quốc gia

Chủ tịch nước Trương Tấn Sang cùng lãnh đạo tỉnh Phú Yên thăm thành An Thổ năm 2011

Nơi đây là địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cách mạng cho học sinh

Áp dụng công nghệ hiện đại để phục vụ du khách tìm hiểu thông tin di tích khảo cổ thành An Thổ

Thành An Thổ hôm nay yên bình giữa một vùng cây xanh và xóm làng bên dòng sông Cái

DƯƠNG THANH XUÂN (thực hiện)