Những ngày đầu tháng Chạp này, tôi có vài chuyến đi công tác ở TX Sông Cầu. Bẵng một thời gian không ra, nay chợt phát hiện Sông Cầu thay đổi đến bất ngờ.
Một góc Sông Cầu năm 2009.
Dọc bờ sông Tam Giang thuyền đậu san sát. Phía bắc bờ kè Tam Giang, khu quy hoạch dân cư mới đã san lấp gần xong phần nền. Một nền đất bằng phẳng, rộng đang hứa hẹn một khu dân cư mới trù phú bên bờ vịnh Xuân Đài. Nhớ nơi này những năm trước là một vùng nước đen sình lầy xâm xấp đến đầu gối, chỉ có các loài cây đước, cây tràm sinh sôi nảy nở. Phía trong là những căn nhà nhỏ bé, hiền hòa nằm nép mình dưới bóng dừa xanh. Nay tất cả đã chìm vào dĩ vãng. Tôi chụp một số bức ảnh về sự đổi thay này trong tâm trạng vô tư của một người làm nghiệp vụ.
Về nhà, mấy hôm sau có một cuộc gọi đến của một cô giáo với sự dè dặt:
- Xin lỗi có phải anh là nhà báo, nghệ sĩ nhiếp ảnh…?
- Vâng, là tôi đây ạ.
- Có phải anh là tác giả của bức ảnh Soi bóng đã từng triển lãm ở Sông Cầu cách đây 3 năm?
- Đúng vậy.
- Anh có thể phóng giúp cho chúng tôi bức ảnh này lớn hơn một chút để tôi treo ở phòng khách. - Giọng cô giáo thoáng một chút cảm động - Nhà tôi ở chỗ khu quy hoạch, chúng tôi đã dọn về nhà mới ở chỗ khác, nhưng ông xã tôi vẫn nhớ căn nhà cũ ở dưới hàng dừa, nơi anh đã chụp bức ảnh Soi bóng. Chúng tôi đã tìm, hỏi về tác giả bức ảnh lâu nay. May quá, anh giúp chúng tôi nhé.
Và năm 2013.
Tôi chợt nhớ, buổi trưa bốn năm trước, đứng trên bờ sông Tam Giang nắng chang chang nhìn vào làng, ở đó có một vài căn nhà nhỏ nằm e ấp dưới bóng dừa. Toàn một màu xanh nhiều sắc độ. Chấm phá vào đó là một sợi dây phơi đồ với quần áo màu đỏ, màu vàng làm cho bức tranh không đơn điệu. Tất cả soi bóng xuống dòng nước xanh phẳng lặng của đìa nuôi tôm. Tôi bấm máy với tất cả cảm xúc của người vừa vẽ được bức tranh quê yên bình. Sau đó, bức ảnh được triển lãm nhân dịp huyện Sông Cầu được công nhận là thị xã.
Tôi lục kho tư liệu tìm file ảnh và ngẫu nhiên phát hiện ra bốn năm sau tôi lại chụp được bức ảnh mới ở gần chỗ bức Soi bóng đã ra đời. Ở bức ảnh mới, không còn cái màu biêng biếc xanh yên tĩnh của làng quê mà là một không gian sôi động, ngổn ngang công trình. Hai bức ảnh là sự đối lập giữa tĩnh và động, là hai sắc thái khác nhau của cuộc sống đang vận động phát triển. Bất chợt tôi thoáng một chút ngẩn ngơ buồn và tiếc cho không gian đã mất. Và tôi cũng chợt nhận ra tâm lý hoài niệm đẹp đẽ của vợ chồng cô giáo mà tôi chưa hề biết mặt. Đó là tâm lý thông thường khi người ta yêu quý những cái gì không còn nữa.
Tôi cũng nhớ đến những bài giảng của các đàn anh trong làng nhiếp ảnh. Nhiếp ảnh chính là sự hoài niệm. Nhiếp ảnh ghi lại cái sẽ mất đi. Chính vì thế ngay từ khi nhiếp ảnh du nhập vào Việt Nam, cụ Đặng Huy Trứ, ông Tổ của nhiếp ảnh Việt Nam đã đặt cho hiệu ảnh của mình là “Cảm Hiếu Đường”- chụp ảnh chân dung của ông, bà, cha, mẹ để con cháu còn thấy như họ đang cùng sống với mình. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Đào Hoa Nữ cũng thường khuyên chúng tôi: Các em cứ chụp đi, chụp bất cứ cái gì có thể ghi được, bởi ngày mai chúng sẽ không còn nữa.
Tết này, phòng khách trong ngôi nhà mới của vợ chồng cô giáo Trường tiểu học Kim Đồng (TX Sông Cầu) sẽ trưng một kỷ vật vô giá, đó là không gian sống một thời của họ, một kỷ niệm đẹp đẽ của họ. Họ sẽ bảo với con cháu rằng: Ngày xưa…
DƯƠNG THANH XUÂN
