Núi Bà Đen thuộc xã Thạnh Tân, huyện Hòa Thành, tỉnh Tây Ninh, cách TP Hồ Chí Minh khoảng 100km. Nhìn từ xa, núi Bà Ðen như một chiếc nón úp trên đồng bằng. Quần thể di tích núi Bà Đen trải rộng 24km², gồm 3 ngọn núi tạo thành: Núi Bà Đen - Núi Phụng - Núi Heo. Núi Bà Đen cao 986m so với mặt nước biển, là ngọn núi cao nhất miền Đông Nam Bộ và là biểu trưng cho mảnh đất, con người Tây Ninh.

Hệ thống cáp treo trên núi Bà Đen - Tây Ninh - Ảnh: T.LÊ

 

Núi Bà cao ngất trời xanh/ Mây giăng đỉnh núi cây xanh phủ ngàn.

Núi Bà Đen là một quần thể danh thắng thiên nhiên hùng vĩ, di tích cách mạng và nhiều thiết chế di tích văn hóa tâm linh tín ngưỡng. Trên núi có hệ thống chùa Điện Bà gồm: chùa Hạ, chùa Trung, chùa Thượng, chùa Hang và một số hang động được các tăng ni, phật tử sửa chữa làm nơi thờ tự như động Thanh Long, động Ông Hổ, động Ba Cô, động Ba Tuần, động Thiên Thai, động Ông Tà...

Có hai truyền thuyết khác nhau về tên núi Bà Đen. Dân gian kể rằng: Vào khoảng nửa cuối thế kỷ XVIII, những cuộc xâu xé nhau giữa Chúa Trịnh và Chúa Nguyễn đã đẩy nhân dân lâm vào cảnh khốn khổ lầm than. Quang Trung - Nguyễn Huệ dấy lên cao trào Tây Sơn dẹp thù trong giặc ngoài. Bấy giờ có người thanh niên tên Lê Sỹ Triệt, quê ở huyện Trảng Bàng, tài cao, chí lớn, vì nghĩa lớn nên chia tay người yêu là Lý Thị Thiên Hương lên đường phò Nguyễn Huệ. Lý Thị Thiên Hương là cô gái xinh đẹp có làn da bánh mật và đức hạnh. Sống trong vòng vây của cường hào ác bá nhưng Thiên Hương vẫn một lòng chung thủy. Vì không muốn làm tì thiếp cho bọn quan lại, nên bà quyết định lên núi đi tu và bị cọp ăn thịt. Sau khi chết, bà rất linh thiêng và phù hộ cho nhiều người trong vùng. Vì thế, nhân dân lập chùa để phụng thờ và từ đó núi có tên là Bà Đen.

Một truyền thuyết khác, có một người con gái tên là Ðênh (sau gọi chệch sang là Ðen), con một viên quan trấn thủ người Miên. Do từ chối ép duyên, nàng Ðênh bỏ nhà trốn lên núi xuất gia cầu đạo và chết ở đó. Sau này triều đình nhà Nguyễn đã cho đúc tượng đồng đen và sắc phong cho bà là “Linh Sơn Thánh Mẫu”.

Hàng năm, cứ vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch là đến hội vía Bà. Ngoài ra, vào các dịp lễ tết, khách hành hương đổ về đây lễ bái, tham quan du lịch. Có thể nói, cùng với lễ hội vía Bà Chúa Xứ núi Sam ở Châu Đốc (An Giang), hội vía Bà Đen (Tây Ninh) là một trong những nét đặc trưng của nền văn hóa dân gian Nam Bộ.

Từ chân núi, để lên đến điện Bà, bạn có thể đi bằng ba cách: Chinh phục núi bằng đường bộ (hơn một giờ đồng hồ, khó nhọc, nhưng vui), đi cáp treo (dài 1.200m, dễ dàng chỉ mất 20 phút) và hệ thống máng trượt (lần đầu tiên xuất hiện tại Việt Nam). Ði cách nào cũng có cái thú riêng, nhưng với các bạn trẻ, ý kiến chung đều cho rằng máng trượt là thú vị nhất.

Quần thể di tích, danh thắng núi bà Đen được Bộ VH-TT nay là VH-TT-DL công nhận danh thắng cấp quốc gia năm 1989.

TÙNG LÊ