 |
| Biểu diễn đàn đá. - Ảnh: M.CHÂU |
Với gần 200km bờ biển khúc khuỷu, quanh năm sóng vỗ, du khách được tận mắt nhìn thấy những bãi cát mịn màng xen giữa những mỏm đá thấp, cao; những vách đá chờm về phía biển, những bãi đá nhấp nhô nửa nổi nửa chìm bên mép nước; những cột đá như những chồng dĩa dựng đứng, liền khít bên nhau trầm mặc trước mưa nắng và sóng biển, ngưng đọng dấu ấn thời gian… Xa xa là những làng biển ẩn hiện dưới những chòm dừa xanh trải dọc men bờ cát trắng; những bến đậu ghe thuyền, phương tiện đánh bắt của ngư dân làng chài, yếu tố hình thành văn hóa miền sông nước vốn dĩ yên bình. Tiếp tục cuộc hành trình khám phá vùng đồng bằng châu thổ, ta vẫn bắt gặp không ít đồi núi đá và những gành đá được ví như “hòn non bộ khổng lồ” nằm rải rác trên những cánh đồng bằng phẳng ngút ngắt màu xanh của lúa và cây trái; nối tiếp đến vùng bán sơn địa, lên miền rừng núi xa xôi đâu đâu cũng có đá.
HÀNH TRÌNH QUA MIỀN VĂN HÓA ÐÁ
Dấu ấn văn hóa từ đá có rất sớm ở Phú Yên. Đá được cộng đồng người nguyên thủy sinh sống trên miền đất này tác tạo thành công cụ đá nhằm sử dụng mọi tiềm năng của tài nguyên thiên nhiên vào công cuộc mưu sinh cho con người. Không rõ tự lúc nào những giá trị của đá đã gắn bó với cuộc sống mưu sinh của người dân Phú Yên. Đá tác động vào văn hóa, nghệ thuật, tín ngưỡng, tâm linh và thẩm thấu vào nhiều lĩnh vực khác của đời sống xã hội để tạo nên những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể. Trong kho tàng di sản văn hóa vô cùng phong phú, đa dạng ở Phú Yên có một số lượng không nhỏ những di sản văn hóa bằng đá. Đó là những di sản văn hóa đá vật thể như: công cụ đá thô sơ của người tiền sử. Trong số di sản văn hóa đá vật thể tiêu biểu nhất phải kể đến là bộ đàn đá Tuy An, được các nhà khoa học đánh giá có thang âm hoàn chỉnh nhất trong các bộ đàn đá phát hiện ở Việt Nam vào thập niên 90 của thế kỷ XX; và cặp kèn đá Tuy An - là nhạc khí thời cổ đại bằng đá thuộc bộ hơi duy nhất phát hiện được ở nước ta. Hai cổ vật đàn đá và kèn đá đều có niên đại cách ngày nay khoảng 2.500 năm - là những báu vật vô giá bởi sự độc đáo của nó. Các di tích, di vật chất liệu đá và những di sản văn hóa đá phi vật thể qua thời gian còn tồn tại đến ngày nay không những có giá trị lớn về mặt văn hóa mà còn là minh chứng lịch sử lâu đời về sự hiện diện của con người ở vùng đất Phú Yên trong tiến trình phát triển…
GIÁ TRỊ LỊCH SỬ, VĂN HÓA ÐÁ
Các di sản đá tự nhiên ở Phú Yên đều là những nơi có cảnh quan thiên nhiên đẹp, là di tích thắng cảnh. Những di sản này được phân bổ tự nhiên trên hầu hết các địa phương của tỉnh. Là xứ sở của đá, Phú Yên có những di sản đá tự nhiên độc đáo được xem là “Độc nhất vô nhị” như: núi Đá Bia, gành Đá Dĩa và một số thắng cảnh nổi tiếng như: Nhất Tự Sơn, Hòn Yến, Vực Phun, Suối Đá Bàn… Với lợi thế hội đủ yếu tố về nhiều mặt như: lịch sử, văn hóa, địa chất của vùng đất; là nơi bảo tồn hệ động thực vật phong phú, đa dạng… do vậy, chứa đựng nhiều tiềm năng phát triển kinh tế và các loại hình du lịch: du lịch sinh thái, leo núi, tắm biển, vui chơi giải trí, nghiên cứu lịch sử, văn hóa và địa chất. Các di sản đá tự nhiên gắn với hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ của nhân dân Phú Yên, tập trung chủ yếu ở vùng núi và ven biển. Đây là những địa bàn có địa hình khá phức tạp, hiểm trở, có nhiều lợi thế về mặt quân sự; trở thành những công sự lớn cho lực lượng vũ trang và dân quân du kích hoạt động; là kho tàng cất giấu vũ khí, lương thực thực phẩm; mặt khác còn là nơi trú ẩn của người dân mỗi khi kẻ thù đánh phá, càn quét. Các di sản đá tự nhiên là căn cứ cách mạng có giá trị về mặt quân sự; là nơi lưu giữ những thông điệp về sự kiện, nhân vật lịch sử quan trọng của quân dân Phú Yên trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân, đế quốc xâm lược, tiêu biểu như: hóc Hoành, gộp đá Lợp, hang Vàng, hang Võ Trứ…
ThS. NGUYỄN HOÀI SƠN
Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội KH-KT Phú Yên
