Tại phiên họp vừa diễn ra ở TP Nairobi (Kenya), Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc (UNESCO) đã công nhận lễ hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc của Việt Nam là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Lễ hội Khao quân trong hội Gióng.
Được biết, tại phiên họp này, lễ hội Gióng được UNESCO đánh giá cao bởi đây là lễ hội được cộng đồng bảo tồn, truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, chứa đựng những giá trị mang tầm nhân loại, thể hiện khát vọng về một cuộc sống hòa bình và thịnh vượng của con người từ hàng nghìn năm trước.
Lễ hội Gióng được tổ chức hàng năm từ ngày 6-12/4 âm lịch, tại làng Gióng, một làng Việt cổ nay thuộc làng Phù Đổng, Phù Dực, Đổng Viên, Đổng Xuyên của xã Phù Đổng (huyện Gia Lâm, TP Hà Nội). Đây là một trong những hội lễ lớn nhất ở đồng bằng Bắc bộ, một diễn trường lịch sử - văn hóa, diễn lại sự tích Thánh Gióng đánh thắng giặc Ân. Bên cạnh đó, lễ hội Gióng còn phản ánh đời sống của các cư dân nông nghiệp trồng lúa nước, tín ngưỡng phồn thực... Trong lễ hội có những màn diễn xướng độc đáo thể hiện tinh thần đoàn kết, ý chí quật cường của dân tộc, tôn vinh Thánh Gióng. Lễ hội Gióng được cử hành trên một diễn trường rộng lớn dài khoảng 3km gồm đền Thượng, đền Mẫu (thờ mẹ Gióng) và chùa Kiến Sơ. Điều đặc biệt là trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử, lễ hội Gióng được bảo tồn nguyên vẹn.
Hồ sơ đề cử lễ hội Gióng do Viện Nghiên cứu văn hóa nghệ thuật Việt
Như vậy đến thời điểm hiện nay, Việt Nam đã có 4 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận và trao bằng Di sản văn hóa thế giới là: nhã nhạc cung đình Huế (11/2003), không gian văn hóa cồng chiêng Tây nguyên (11/2005), quan họ và ca trù (11/2009), khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long (1/8/2010). Năm nay, trong danh sách xét công nhận của UNESCO có 46 di sản văn hóa phi vật thể gồm các làn điệu, điệu múa, lễ hội, các nghệ thuật thủ công bí truyền của 31 nước trên thế giới. Bốn di sản gồm nghệ thuật in chữ gỗ rời cổ truyền, nghệ thuật bí truyền xảm chống rò rỉ nước ở thuyền mành, lễ hội văn hóa truyền thống của người Duy Ngô Nhĩ của Trung Quốc và nghệ thuật hát cổ truyền của người Croatia cũng được xem xét đưa vào danh sách các di sản phi vật thể của nhân loại cần bảo vệ khẩn cấp.
Danh sách di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại hiện có 166 di sản của 77 nước, được bổ sung hàng năm, được UNESCO bảo vệ và duy trì. Theo UNESCO, để được vinh danh trong danh sách này, các di sản phải đáp ứng nhiều tiêu chuẩn khắt khe, trong đó có yêu cầu góp phần phổ biến rộng rãi tri thức về di sản văn hóa phi vật thể và thúc đẩy nhận thức về tầm quan trọng của các di sản này. Các nước đề nghị đưa di sản vào danh sách phải chứng tỏ khả năng bảo vệ các di sản này để đảm bảo sự tồn tại lâu dài của di sản.
Ngoài ra, đối với các di sản phi vật thể được đưa vào danh sách di sản phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp, nước chủ nhà phải cam kết có các biện pháp bảo vệ đặc biệt và được sự hỗ trợ tài chính của Quỹ UNESCO để đảm bảo loại trừ nguy cơ biến mất hoặc xuống cấp của di sản.
Công ước Liên Hợp Quốc về bảo vệ các di sản văn hóa phi vật thể được ký năm 2003 và hiện đã được 132 nước phê chuẩn. Các di sản phi vật thể được định nghĩa theo công ước này bao gồm nghệ thuật biểu diễn, văn hóa dân gian truyền miệng, tập quán xã hội, các lễ hội, các hình thái nghi thức đặc biệt, các nguồn tri thức và tập quán liên quan đến tự nhiên và vạn vật, các nghệ thuật bí truyền liên quan đến nghề thủ công truyền thống. Ủy ban xét công nhận di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO gồm 24 thành viên được đại hội đồng các nước tham gia công ước bầu chọn.
VÂN ANH (tổng hợp)
