Lễ cầu mưa, một lễ hội truyền thống của đồng bào Ê Đê (huyện Sông Hinh), vừa được phục dựng tại thị trấn Hai Riêng (huyện Sông Hinh), nhằm bảo tồn các giá trị văn hóa phi vật thể độc đáo của các dân tộc Việt Nam.
Chuẩn bị đồ tế lễ – Ảnh: K.CHI
Sông Hinh là huyện miền núi, có 16 dân tộc anh em cùng sinh sống, trong đó người Ê Đê chiếm 34%, còn lại các dân tộc khác như Tày, Nùng, Bana, Dao, Hoa, Chăm, Mường… Do vậy, đời sống văn hóa của đồng bào các dân tộc trên địa bàn Sông Hinh rất phong phú, mỗi dân tộc đều có những lễ hội độc đáo, đặc sắc. Đặc biệt, đồng bào Ê Đê hằng năm tổ chức nhiều lễ hội như: lễ đâm trâu, cúng về nhà mới, lễ bỏ mả, cúng vòng đời…
LỄ HỘI CẦU MƯA
Lễ cầu mưa mang một ý nghĩa tâm linh, cầu mong cho thần linh, ông Trời, bà Trời và các thần lớn nhỏ mang mưa về, để cho buôn làng được mùa nương rẫy, lúa, bắp đầy chòi, cây cỏ xanh tươi, đàn trâu, đàn bò sinh sôi; cầu mưa cho khí hậu trong lành, con người nhiều sức khỏe, mong cho cuộc sống luôn được ấm no, hạnh phúc. Vì những nét độc đáo đó của lễ cầu mưa, Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Sông Hinh, được sự hỗ trợ của Cục Văn hóa cơ sở, Vụ Văn hóa dân tộc (Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch), vừa tổ chức phục dựng bảo tồn lễ hội truyền thống này của đồng bào Ê Đê.
Để làm lễ cầu mưa, dân làng chuẩn bị đồ lễ gồm 1 con trâu, 7 chóe rượu cần. Sau đó các thầy cúng khấn thần linh để trồng cây gạo, cột trâu để giết làm đồ tế. Lễ cúng bắt đầu với đồ tế gồm 7 chóe rượu, thịt, lòng trâu đựng trong 7 chén, 7 tô rượu, 7 tô cơm đặt lên sàn. Các thầy cúng bắt đầu khấn mời ông Trời, bà Trời, các thần sông thần sấm, sét… cùng về hưởng và đem hạt mưa về giúp cái nương, cái rẫy luôn xanh tươi, được mùa, mang lại cuộc sống ấm no cho bà con. Chinh, trống, cồng chiêng vang lên cùng với lời khấn lúc trầm lúc bổng của các thầy cúng như thúc giục, mời gọi thần linh về.
Lễ cầu mưa của đồng bào Ê Đê huyện Sông Hinh là một trong 10 lễ hội được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch chọn để phục dựng, bảo tồn các giá trị lễ hội truyền thống tiêu biểu của đồng bào trên các vùng miền trong cả nước. Các lễ hội truyền thống được chọn là những lễ hội dân dã, tự nhiên, phản ánh sinh hoạt văn hóa cộng đồng.
ĐÔI ĐIỀU ĐÁNG NGHĨ
Việc phục dựng lễ hội cầu mưa của người Ê Đê được Phòng Văn hóa – Thông tin tổ chức tại sân Nhà văn hóa Thanh thiếu nhi huyện Sông Hinh. Giữa không gian hiện đại với nhà tầng, tường xây, lại tổ chức một lễ hội truyền thống của người Ê Đê - vốn chỉ quen với không gian buôn làng, nhà sàn… - quả là điều khiên cưỡng. Người ta tự hỏi tại sao không chọn một buôn làng nào đó để mở lễ hội cầu mưa mà lại “mang” lễ hội, già làng, cộng đồng người Ê Đê để “đặt” vào không gian hiện đại?
Tên gọi của lễ hội cũng khiến nhiều người không đồng tình, khi trên phông màn treo chữ “Lễ hội cầu hồn mưa của người Ê Đê. Nhà văn, nhà nghiên cứu văn nghệ dân gian Y Điêng, Chủ tịch hội Văn học nghệ thuật huyện Sông Hinh, thẳng thắn: Tôi chưa nghe nói “Lễ hội cầu hồn mưa” bao giờ cả, mà với đồng bào Ê Đê chỉ có lễ cầu mưa. Năm nào đồng bào Ê Đê cũng tổ chức lễ này cả. Lễ thường được tổ chức vào buổi sáng sớm, có thể từng nhà tổ chức hoặc cả làng tổ chức để cầu mưa mong muốn cho sang năm mưa gió tốt, gió vừa, mưa vừa, cây cối, trâu bò béo mập, cả làng được mùa. Đây là nét đẹp của bà con đồng bào dân tộc Ê Đê. Có thể nói tổ chức lễ cầu mưa ngay tại buôn làng thì có thể bảo tồn được một số giá trị văn hóa của đồng bào.
Được biết, để việc phục dựng, bảo tồn các giá trị văn hóa phi vật thể độc đáo của các dân tộc Việt Nam, khi triển khai chương trình này, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đề nghị các địa phương không nên tùy tiện lạm dụng các hình thức sinh hoạt văn hóa mới làm phai nhòa bản sắc dân gian, gây phản cảm và xa lạ với đồng bào dân tộc thiểu số.
KIM CHI
