Trước cổng Nhà Sáng tác Nha Trang, mỗi sáng ngồi uống cà phê với những người dự trại viết, có một người đàn ông nhỏ nhắn, tóc bạc, đôi mắt dõi nhìn vào xa xăm. Biết ông là nhạc sĩ với nhiều ca khúc nổi tiếng như Đakrông mùa xuân về, Ngọn lửa Khánh Sơn  và cả ca khúc viết về quê hương Tiếng hát đầu mùa, nhưng tôi chỉ ngồi nhìn ông từ xa. Hai ngày sau, vô tình nhạc sĩ ngồi bên cạnh và bắt chuyện: “Chú mày ở Phú Yên? Tao xem nơi ấy như đất mẹ…”. Tôi kể, trước đây tôi hay gặp ông trong các cuộc giao lưu và gần đây nhất là vào năm 2005, khi thị xã Tuy Hòa được công nhận thành phố, ông là người đầu tiên trong các nhạc sĩ được mời về lại Tuy Hòa để viết ca khúc về thành phố trẻ. Nghe vậy ông cười, chia sẻ với tôi những kỷ niệm về đất Phú Yên mà ông luôn nhớ…

Nhạc sĩ Tố Hải  - Ảnh: H.T.THẢO

 

Nhạc sĩ Tố Hải sinh năm 1937 ở Phan Rí (tỉnh Bình Thuận), đang sống ở Khánh Hòa, hội viên Hội Nhạc sĩ Việt Nam, thành viên sáng lập Hội Văn nghệ Phú Khánh. Thời kháng chiến chống Pháp, chưa đến Phú Yên nhưng ông đã nghe nhiều người nói về cánh đồng lúa Tuy Hòa, về hạt gạo Tuy Hòa “chia bảy chia ba”  cho các tỉnh ở khu 5. Lớn lên, ông lên cứ theo kháng chiến, vào đoàn Văn công và đã biết Tuy Hòa. Nhưng phải đến sau ngày giải phóng, ông mới ra Tuy Hòa nhiều lần, tận mắt nhìn đồng lúa bạt ngàn, tận tay cầm nhánh lúa đang thì con gái ngậm sữa trổ đòng rồi lên tận Thồ Lồ - Phú Mỡ, đi La Hiên (Đồng Xuân), xuôi về Sông Cầu. Ông lên Sông Hinh, sau đó về ngồi trước biển Tuy Hòa, cảm nhận con người ở đây hiền hậu với tấm lòng rộng mở. Và ông đã sáng tác rất nhiều ca khúc cho Phú Yên (tôi được ông tặng tuyển ca khúc Ngọn sóng phía mặt trời, nhưng quý nhất là ông tìm lại bản thảo gần 20 ca khúc viết về Phú Yên).

Ngồi ở góc đường Phạm Văn Đồng kề Nhà Sáng tác Nha Trang, mắt dõi nhìn ra biển xanh dạt dào sóng vỗ, nhạc sĩ Tố Hải  kể về con đường biển mang tên Độc Lập ở Tuy Hòa vào mỗi buổi sáng trước năm 1989 (khi Phú Yên chưa tái lập tỉnh). Lên Sông Hinh, ông viết ca khúc Mặt trời Sông Hinh; ở huyện Tuy Hòa (cũ), ông có Bài ca gửi mẹ viết về người mẹ Hòa Hiệp có 5 con là dũng sĩ; lên Sơn Hòa thì có Bài ca mở đất; đến Đồng Xuân ông có Người chăn bò ở núi La Hiên; về Sông Cầu có Đêm Sông Cầu; đến Tuy An có Mùa đào quê em, về Tuy Hòa ông có Tình ca Tháp Nhạn, Tiếng hát đi giữa mùa xuân. Khi thị xã được công nhận thành phố, Tố Hải viết ca khúc Lời chào thành phố, và bao trùm là ca khúc Nghĩa tình quê mẹ Phú Yên… Mỗi vùng đất ở Phú Yên đã đi qua, Tố Hải đều có ca khúc với bao niềm thương yêu luôn dào dạt từ trong sâu thẳm.

Ông hát trong tiếng sóng vỗ, tay gõ nhẹ trên mặt bàn đá: “Anh đến quê em Tuy Hòa lộng gió/ Màu trời xanh, đồng lúa thêm xanh…” (Nỗi nhớ Tuy Hòa), và tôi hát cho ông nghe những câu hát đã rất đỗi quen thuộc khi tôi còn đi học: “Có phải  bởi vì em mà anh trăn trở chưa biết trọn lời ca…”. Ông liền gõ mạnh mặt bàn để hát câu tiếp: “Lên hướng tây con đường nào về quê mới/Xuôi hướng đông con thuyền nào ra khơi/ Ai về Nhạn Tháp quê tôi, nắng mưa mà đứng đó, sóng đôi với Chóp Chài…” (Tiếng hát đầu mùa). Mắt ông bừng sáng, khuôn mặt ửng hồng, mái đầu bạc nghiêng nghiêng, nhìn ông như không hề trải qua cơn bạo bệnh. Khi hát đến đoạn “ai có thương về với quê mình”, ông rơm rớm nước mắt, trong khi các nhà văn đang ngồi chung vỗ tay. Tôi ôm lấy Tố Hải thay lời cảm ơn chân thành, trước khi ông đứng lên gõ nhịp thay tiếng cồng chiêng và hát Đăkrông mùa xuân về - ca khúc đã đưa tên tuổi ông đến với người yêu nhạc trong cả nước.

Nhạc sĩ Tố Hải từng nhận nhiều giải thưởng của Hội Văn nghệ giải phóng, Hội Nhạc sĩ Việt Nam, giải thưởng Nguyễn Đình Chiểu… Ông viết đều, viết khỏe và giàu cảm xúc bởi tâm hồn đa cảm. Có bài ông tự viết lời, song cũng có rất nhiều bài ông phổ thơ để chia sẻ cảm xúc với các nhà thơ mà ông yêu mến. Ông luôn trải lòng ra với mọi người. Nhạc sĩ Tố Hải thổ lộ, chính những hạt gạo, cân bắp, ký đường trên quê Phú Yên đã góp phần nuôi sống ông và gia đình vào những năm khó khăn, những tháng ngày ông rong ruổi đi khắp nơi để tìm đề tài sáng tác.

Tôi ngồi bên nhạc sĩ Tố Hải, nghe câu chuyện của ông và nhớ quê nhà. Mùa này ngoài ấy vẫn còn những đợt gió nam rào rạt trên từng ngọn lúa, trên từng cánh sóng, trên những công trình của “dải đất quê mình rộng cánh cò bay”.

HUỲNH THẠCH THẢO