Nhạc sĩ Trương Tuyết Mai đã định vị trong lòng công chúng với hình ảnh một nhân vật phái đẹp đầu tiên của đời sống tân nhạc Việt Nam tham gia vào giới sáng tác. Tính đến nay, bà là nữ nhạc sĩ duy nhất được trao tặng Giải thưởng Nhà nước, với chùm ca khúc Xe ta ơi lên đường, Rừng với tình em, Huế tình yêu của tôi và Nơi ấy điểm hẹn.

Nhạc sĩ Trương Tuyết Mai. Ảnh tư liệu

Quê quán ở TX Sông Cầu, nhạc sĩ Trương Tuyết Mai theo gia đình tập kết ra Bắc từ năm 10 tuổi. Sau khi tốt nghiệp Trường Âm nhạc Việt Nam năm 1965, nhạc sĩ Trương Tuyết Mai làm việc ở Đài Tiếng nói Việt Nam và Đài Tiếng nói nhân dân TP Hồ Chí Minh cho đến khi nghỉ hưu. Bà có 3 người con Nguyễn Thao Giang, Nguyễn Linh Giang và Nguyễn Thảo Hương đều nối nghiệp mẹ trên con đường âm nhạc.

Bây giờ, nhắc đến nhạc sĩ Trương Tuyết Mai thì người hâm mộ nhớ ngay đến những lời hát xao xuyến dựa trên những câu thơ của Đỗ Thị Thanh Bình: “Đã đôi lần đến với Huế mộng mơ, tôi ôm ấp một tình yêu dịu ngọt/ Vẻ đẹp Huế chẳng nơi nào có được, nét dịu dàng pha lẫn trầm tư”.

Bên cạnh sáng tác ca khúc, đam mê nghệ thuật của nhạc sĩ Trương Tuyết Mai mở rộng sang lĩnh vực thi ca, góp thêm một kênh thẩm mỹ thú vị để giới mộ điệu được tham khảo và khám phá. Sau 6 tập thơ Một nửa cho anh, Lá vỡ, Nghe trăng, Gọi thầm, Mắc cạn và Gập ghềnh khúc đau, thì tập thơ Hòa âm đêm do NXB Hội Nhà văn vừa ấn hành, chứng minh nhạc sĩ Trương Tuyết Mai ở tuổi 80 vẫn thổn thức cùng cuộc sống mến thương.

Trong đời sống văn hóa Việt Nam có không ít nhạc sĩ kiêm nhà thơ, hoặc nhà thơ kiêm nhạc sĩ. Giữa sự cộng hưởng thơ nhạc, phía nào tố chất thiên bẩm nhiều hơn thì chi phối và lấn át phía còn lại. Không khó nhận ra thơ Trương Tuyết Mai rất giàu nhạc tính. Sở trường của một nhạc sĩ chuyên nghiệp giúp bà viết được những câu thơ êm ái và ngân vang: “Một áng mây trôi/ Cũng khiến lòng xao xuyến/ Một tiếng lá rơi/ Cũng khiến dạ bồi hồi/ Một làn gió thoảng/ Cũng chạnh lòng thương nhớ/ Một búp non xòe nở/ Cũng biết mấy xôn xao/ Một ngôi sao sa/ Cũng chơi vơi lòng dạ/ Một chút nhện giăng mành/ Trời đất hóa mong manh”.

Tuy nhiên, khi người sáng tác thơ quá chú trọng nhạc tính, thì nhiều bài thơ tồn tại trên văn bản như một phần ca từ nằm chờ giai điệu để được dịp thăng hoa. Nhạc sĩ Trương Tuyết Mai có nhiều bài thơ phù hợp để hát bằng chất giọng rạo rực, hơn là để đọc bằng ánh mắt ưu tư. Khi và chỉ khi đối diện những đề tài khó gửi gắm âm thanh, thì bà có được những câu thơ sâu lắng. Ví dụ, lúc cay đắng sự đời sấp ngửa trớ trêu: “Đồ ăn giả/ Thức uống giả/ Lời tỏ tình cũng giả/ Hồn thật/ Bơ vơ/ Giữa nhộn nhạo chợ đời”.

Tập thơ Hòa âm đêm của nhạc sĩ Trương Tuyết Mai. Ảnh: CTV

Nhạc sĩ Trương Tuyết Mai có phương pháp làm thơ theo kiểu kể chuyện. Mỗi bài thơ đều mong muốn hoàn chỉnh một thông điệp nhất định, có đoạn mở đầu, có đoạn diễn giải và có đoạn kết luận. Cho nên, những ý thơ khắc khoải của bà lắm phen bị lẩn khuất giữa những câu chữ ngổn ngang che chắn, mà phải đọc chậm rãi và kỹ lưỡng mới có thể phát hiện: “Gối ta không nước mắt/ Cần chi nắng hong khô/ Chỉ có những giấc mơ/ Vẫn còn đẫm trên đó/ Ta sợ bất chợt gió/ Ập vào cuốn bay đi”.

Có sẵn tâm hồn đa đoan, nhạc sĩ Trương Tuyết Mai biết chắt chiu tâm trạng để nghiêng trái tim yếu mềm vào thơ: “Hãy nhớ chốn này/ Chỉ một mình ta/ Khắc khoải câu ca/ Như chim tung cánh”. Vì vậy, bà có được sự đồng cảm với những số phận bấp bênh: “Bán dạo mà không dám rao/ Người mua đâu biết, làm sao gọi mình/ Bán dạo mà cứ làm thinh/ Cứ ngơ ngác giữa chợ tình đảo điên”.

Ưu điểm vượt trội của tập thơ Hòa âm đêm nằm ở những bài thơ ngắn, không cần sự trợ lực rộn ràng của tiết tấu, không cần sự nâng đỡ ngọt ngào của khúc thức. Trong Hòa âm đêm có những bài thơ đủ để nhạc sĩ Trương Tuyết Mai xác lập vị trí cho nhà thơ Trương Tuyết Mai.

TUY HÒA