Là thứ dây khoai trồng chủ yếu lấy củ. Vậy nên rất nhiều người hay quên rằng, đọt dây lang còn là thứ rau xanh cực ngon. Ngon tới mức bữa cơm quê nhiều khi không cần thịt cá, cứ rau lang luộc chấm mắm cũng ăn tới mức… sạch nồi!

Ngày nhỏ ở quê, đất vườn nhà tôi có trồng gì cũng phải chừa một vạt trống bên giếng nước dành giâm rau lang. Gọi rau, bởi đám dây lang này mẹ trồng không phải lấy củ mà chỉ để ngắt đọt luộc ăn. Lang trồng lấy củ phải vun cao đất làm vồng, cực; còn lang trồng lấy đọt khỏe lắm: cứ cắt dây giâm thẳng xuống đất bằng, tưới nước bón phân đều đặn là có rau ăn quanh năm. Để tưới rau lang, ba có sáng kiến làm cho mẹ chiếc gàu mo. Trông nó hệt như cái vá khổng lồ cán tre; lòng vá là chiếc mo cau già được cắt, uốn khéo léo để tạo độ khum, buộc chặt vô đầu cán. Cách tưới rất đơn giản: xách nước giếng đổ đầy thau, đứng trong thềm giếng hai tay cầm gàu mo vục nước trong thau vung mạnh lên không về phía đám rau lang. Nước vung từ gàu tỏa rộng, rơi xuống đám rào rào như mưa. Ngày tưới một lần cho đẫm gốc là đủ. Kiểu tưới này rau lang chịu đựng tốt bởi thân dây, lá dày, cuống lá lại dẻo dai nên khỏi lo gãy, dập.

Trồng rau lang không thu hái lá như các loại rau thông thường khác mà thu hái… đọt. Và phải đọt còn non, mới đâm lên màu xanh sáng, chỉ vài ba chiếc lá nhỏ xíu. Cắt ngay; bởi để già đọt sẽ hóa đắng, nhiều xơ không ăn được. Đừng lo dây rau lang lụi chết vì liên tục bị ngắt đọt; chỉ cần đủ phân đủ nước, sức tái sinh của rau lang có thể xem như… vô bờ bến: ngắt trụi hôm trước hôm sau đã thấy lấp ló đâm đọt mới. Vậy nên nhà mới có đủ rau ăn hàng bữa. Vào mùa, bận việc đồng áng mẹ vẫn dặn chị Tư: con Tư ở nhà nhớ tưới nước với ngắt đọt lang cho nó nứt đọt mới…

Người khác không biết sao nhưng với tôi, đọt rau lang luộc - nhất là khi được chấm với món mắm dằm cá rô đồng nướng, ăn giữa trời đông - đích thị đặc sản. Rau lang luộc chín vừa giòn vừa ngọt quyện cùng vị mặn mà thơm béo của món mắm cá rô đồng thêm chút hăng của tỏi, chút cay của quả ớt xiêm ăn kèm cơm nóng đương nhiên chỉ duy nhất một thành ngữ đủ sức diễn đạt: ngon nhức lưỡi! Hiềm nỗi, đọt lang luộc tuy ngon nhưng nếu tham ăn quá nhiều dễ có nguy cơ… đau bụng! Có điều ấy là chuyện ngày cũ; cái thời đất quê còn mênh mông, tha hồ giâm đọt lang mọc tứ tung, hàng bữa hái đem luộc cả rổ mới tính. Còn giờ quê đất hẹp người đông, chỗ đâu trồng rau lang vô tội vạ. Vậy nên dường như lâu lắm tôi chưa có được bữa cơm dọn cùng đĩa chứ đừng nói rổ rau lang luộc. Thế thời đã vậy, phải tùy duyên thôi. Vậy nhưng ký ức về những món ăn quê khoái khẩu một thời vẫn không mai một - để thi thoảng trong những giấc mơ ngược dòng quá khứ, bữa cơm có chén mắm cá rô đồng nướng với rổ rau lang luộc màu xanh um bốc khói lại hiện về…

Y NGUYÊN