Mùa xuân đến, bỏ lại muộn sầu xưa cũ,buông xả lo toan cho một lần thảnh thơi ngắm hoa ban Tây Bắc. Khi sắc trắng tinh khôi bất ngờ nở bung trên cành khẳng khiu nâu rám xù xì, bầu trời như bừng sáng lấp lóa. Tảng mây xám ù lì mọng nước bớt dỗi hờn. Tây Bắc tinh khôi trắng muốt một trời hoa ban óng ả phơi mình trong gió xuân. Sắc trắng mong manh dịu dàng choàng lên núi rừng tấm áo nuột nà tinh khôi đón mùa xuân mới. Cánh hoa ban trong suốt, mềm mại, dịu dàng như ánh mắt thiếu nữ Thái trong veo nhuộm tím bóng núi hoàng hôn.

Thiếu nữ Thái trên một con đường rợp hoa ban ở Nghĩa Lộ. Nguồn: BÁO YÊN BÁI

Chuyện xưa kể chàng trai nghèo chỉ có mỗi túp lều trú thân, yêu nàng Ả Ban xinh đẹp nhà giàu trâu bò đầy rừng, ngô lúa đầy kho. Cha mẹ nàng Ả cấm ngăn nên họ hẹn nhau đến ở khu rừng khác. Nghe chim liếu điếu mách lẻo, người cha cho quân lính bủa vây các cánh rừng. Cùng đường, gặp một cây cô đơn đứng chân đồi, cô gái buông bỏ mình dưới tán lá xanh mướt. Thương tiếc người yêu, chàng trai hóa thân dưới gốc cây với ước nguyện mãi mãi bên nhau. Đến mùa xuân, cây bỗng trút lá, từ cành khẳng khiu trơ trụi nảy bông hoa trắng muốt. Cuối mùa hoa, cây bật mầm lá hình trái tim nấp níu vào nhau. Dân gian lấy tên cô gái đặt cho cây hoa trắng là hoa ban.

Mùa xuân Tây Bắc là mùa yêu có hoa ban nở. Trai gái tỏ tình hái cành hoa ban tặng nhau. Để đánh thức tình yêu vợ chồng, cành hoa ban được hái mang về nhà, gài bên vách liếp cài nan hoa. Để làm ấm áp bếp lửa tình yêu thủy chung, người Kinh nói “Râu tôm nấu với ruột bầu/ Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon”, còn người đàn bà Thái Tây Bắc hái hoa ban về nấu món ngon cho chồng. Từ đóa hoa trinh trắng của núi rừng, qua bàn tay vén khéo sẽ thành hoa trên mâm cơm. Này hoa ban đồ cá suối, xào măng rừng, gói rêu suối. Còn đây bát canh lá ban xanh mướt màu hoa cỏ trên núi mùa xuân. Các món ăn mang màu núi rừng, thấm đẫm tình yêu của vợ với chồng.

Đường lên Tây Bắc xa xôi trôi theo hoa ban như vầng mây trắng muốt phủ bồng bềnh nhấp nhô, sắc trắng lung linh miên man trải ngọn đồi xa tít tắp. Cửa khẩu Loong Luông có cột mốc 225 giáp nước bạn Lào, tôi đếm được hàng chục cây ban cổ thụ đang bung hoa. Sáng sớm, màu hoa trắng nhòa vào sương giá, cái buốt lạnh tan theo cái trong veo, thấy mùa xuân thật gần với màu trắng trong suốt mỏng manh tơ trời và ấm như nắng.

Hoa ban như vầng mây cổ tích đậu xuống màu áo xanh của anh bộ đội biên phòng đang lúi húi dưới vườn xà lách, su hào, rau cải xanh mướt mát. Anh kể có ít dịp về nhà vì thức canh biên giới không có mùa, nhớ nhà nhất là những đêm sương muối. Tôi nhìn triền cỏ cháy rạc vì cái lạnh buốt của sương muối, nhưng khi trời ấm lên, hạt mưa xuân rắc xuống thì mầm cỏ sẽ xuyên vầng đất mà nhoi lên rỡ ràng. Tôi nghĩ các anh bộ đội biên phòng chính là vầng cỏ xanh mướt nơi vùng biên.

Anh bộ đội vui vẻ khoe vợ em lên đây, hiểu ít nhiều nỗi niềm lính xa nhà. Quê ở biển lên chỉ thấy núi, nhưng ở lâu thấy thân như bờ cát quê hương, sau này khi xa lại nhớ lắm vùng biên. Anh chỉ xuống dãy nhà bám sườn đồi và kể, những người vợ lên thăm chồng rồi ở lại, họ bán hàng vặt phụ sinh hoạt gia đình, đợi chồng hết thời hạn cùng về quê.

Chợt nhớ chị bạn khoe có con trai học xong trường biên phòng tình nguyện lên Loong Luông, vừa sáu tháng được bổ nhiệm đồn phó. Không có thời gian gặp chàng trai này, nhưng tôi biết nơi đây tràn ngập mùa xuân vì có những người trẻ thức canh biên giới.

Mùa xuân, hoa ban nở sớm nhất, xứng ngôi chúa tể núi rừng, làm cho Tây Bắc ngập tràn trong sắc trắng tưởng mong manh mà mạnh mẽ vô cùng. Giữa đồi núi trập trùng, hoa ban phô bày vẻ đẹp mong manh trên cái dữ dội, khúc khuỷu, thăm thẳm của núi rừng…

PHAN MAI HƯƠNG