Nếu ở biển có mùa cá, mùa tôm, mùa mực... thì ở rừng có mùa nấm. Các huyện miền núi Sông Hinh, Sơn Hòa, Đồng Xuân được thiên nhiên ban tặng cho con người một nguồn thức ăn rất giá trị là nấm. Vì là loài thảo mộc sáng nở chiều tàn không nằm trong danh mục lâm sản phải bảo tồn nên người dân được tự do khai thác. Thực ra ở rừng có nhiều loại nấm nhưng phần nhiều rất độc, chỉ có một vài loại không độc, ăn được, trong đó loại nấm mọc nhiều và ngon nhất là nấm khoang

Nấm khoang. Ảnh: CTV

Khi trời vào đông, mưa nhiều, mềm đất và lạnh là nấm bắt đầu mọc. Mùa nấm kéo dài khoảng một tháng sau mỗi đợt mưa và lạnh, từ “khoang” nghĩa là vùng, khoang nấm là vùng nấm mọc, có nơi vài ba ký, nhưng có nơi đến vài ba chục ký.

Nấm khoang có hàm lượng đạm rất cao nên ăn ngon, chế biến được nhiều món như cháo nấm, nấm kho, nấm đùm lá chuối hấp cách thủy... Dù món nào thì cũng đều không nêm nước mắm (vì sẽ chua) và bột ngọt (thừa), khẩu vị của người dân miền núi là dùng muối ớt để làm gia vị.

Vài ba mươi năm trở về trước, số người biết ăn nấm chưa nhiều, nhất là dân thành thị, mà ngay cả người dân tộc thiểu số cũng sợ ngộ độc nên nấm chưa thành hàng hóa mua bán. Còn bây giờ thì ngược lại, nấm là nàng công chúa ngủ quên trong rừng nay đã được người đời khơi dậy và đưa về đúng vị trí quý tộc. Giá nấm dao động từ 200-300 ngàn đồng/kg, người ta vào rừng tìm nấm từ nửa đêm và nấm trở nên món hàng quý hiếm, có giá trị. Nhà hàng mua cất vào tủ lạnh để làm món ăn đặc sản đắt giá, mẹ mua gởi vào Sài Gòn cho con, chỗ thân thích gởi nhau làm quà biếu... Nếu bạn ở miền núi lâu ngày về phố thăm bạn thân hay chỗ ơn nghĩa mà tặng 500-600 ngàn đồng thì chẳng ai lấy nếu không nói là ngây ngô, nhưng tặng nhau vài ký nấm thì người được nhận quà vui lắm.

Nhưng quy luật của cuộc đời là “người khôn của khó”, nguồn cung sẽ theo thời gian mất cân đối dần với nhu cầu. Thực ra câu nói “ham như ham nấm” đã có lâu rồi, vì hai bạn thân, thậm chí là anh em cùng đi tìm nấm, vào rừng mỗi người một nơi, người gặp khoang nấm nhiều chưa chắc đã kêu người kia cùng đến nhổ, thà là khi về nhà thấy bạn đồng hành không có thì sẽ sớt chia... Bây giờ thì câu nói ấy như đinh đóng cột, và đến một lúc nào đó khi mùa đông đến, nấm - món ăn vừa ngon vừa là thực phẩm sạch có lẽ chỉ còn là hoài niệm.

LƯU PHÚC