Tháng Chạp, học sinh chúng tôi ai cũng nao nao chờ đến ngày “xuống núi” để về quê sum họp với gia đình. Gần bốn mươi năm đã qua, nhưng chuyến xe ngày cuối Chạp của năm học cuối cấp ở Trường THPT vừa học vừa làm Sơn Thành vẫn còn đọng lại trong ký ức của tôi.
Tết Quý Hợi (1983) năm ấy, học sinh các lớp rộn ràng lên rơ moóc máy cày của trường để xuống bến xe Sơn Thành về quê ăn tết. Riêng tôi và thằng bạn ở Hòa Hiệp Bắc nán lại mấy ngày đi làm cỏ thuê ở các vườn cà phê của Nông trường Sơn Thành để kiếm ít tiền công có lì xì mấy đứa em.
Trưa ngày cuối Chạp, tôi và đứa bạn phải cuốc bộ hơn bốn cây số từ ngã tư nông trường để xuống chợ Sơn Thành cho kịp chuyến xe cuối của chiều ba mươi tết. Bến xe Sơn Thành chiều cuối Chạp se lạnh, lác đác mưa bụi, thoang thoảng mùi rim gừng và bánh thuẫn tỏa ra từ các nhà bên kia đường cùng sắc vàng hoa cúc, hoa vạn thọ rực sáng trước sân của các gia đình làm tăng thêm nỗi nhớ nhà. Lòng bồn chồn, chúng tôi mong xe sớm lăn bánh để kịp về nhà trong chiều cuối năm vì biết giờ này ba má tôi cũng đang nóng lòng trông đợi.
Thế rồi, chiếc xe Renault cũ kỹ “độ lại” từ chạy xăng sang chạy bằng than cũng xòng xành xuất bến. Hành khách đông kín cả chỗ ngồi bên trong lẫn trên mui xe, riêng tôi và thằng bạn đu đứng phía sau đuôi xe dù hơi nóng của bình than tỏa ra hừng hực... Hành khách đa số là những người ở Hòa Bình, Hòa Thành (huyện Tuy Hòa cũ) đi kinh tế mới tranh thủ về quê; người nào cũng lỉnh kỉnh ít quày chuối, giỏ đu đủ và nhánh mai rừng để làm quà tết cho người thân.
Mặc cho xe xòng xành và ì ạch, mặc cho bụi đường và hơi nóng thốc vào người, những lời hỏi thăm nhau giữa những người quen, kẻ lạ về chuyện tết nhất, về gia đình, việc làm, con cái… cứ rộn ràng suốt chặng đường và tôi nghe hầu hết mọi người nói sẽ “Tranh thủ về để mùng một thắp nhang ông bà rồi đi thăm anh em họ hàng, chiều lên liền để cúng mùng hai, chứ mùng ba đi rẫy làm rồi”.
Bác tài xế chăm chú điều khiển vô lăng, lâu lâu ngẫu hứng cất tiếng hát “Xuân này con không về” (do bộ ba nhạc sĩ Trịnh - Lâm - Ngân sáng tác). Lắng nghe lời hát, trong lòng tôi lại bâng quơ “Chắc đâu đó còn có nhiều người vì hoàn cảnh không về với gia đình trong tết này!”.
Chuyến xe Renault ngày cuối Chạp năm ấy chở theo bao tâm sự buồn vui của những người con xa quê. Những chiếc xe chạy bằng than ấy giờ đã lùi xa trong tâm trí người Việt, dù thỉnh thoảng vẫn được người lớn nhắc lại như để tìm về quá khứ; còn đối với thế hệ trẻ hôm nay, có lẽ nó chỉ là chuyện cổ tích.
Về đến nhà trời vừa tắt nắng, bao nhiêu mệt nhọc trên chuyến xe cuối Chạp tan biến khi thấy đứa em gái út đứng ngoài cửa ngõ ngọng ngịu ríu rít “Mẹ ơi, anh ba dìa… Mẹ ơi…”, còn cha tôi lui cui thắp hương cúng tất niên, mẹ tôi thì ngồi nấu nồi nước lá để anh em tôi “tắm tất niên”. Không biết vì khói bếp hay do xúc cảm dâng trào mà khóe mắt tôi cay cay. Mẹ tôi cũng thế, mắt bà ngấn lệ rồi mắng yêu “Mồ tổ ông, tui tưởng tết nay ông không dìa nữa chớ”…
HOÀNG HÀ THẾ
