Jhumpa Lahiri (1967), nữ văn sĩ Mỹ gốc Ấn. Các tác phẩm chính: Người hiểu bệnh (1999), tuyển tập đoạt giải Pulitzer năm 2000; Trùng tên (2003), tiểu thuyết; Vùng đất thấp (2013), tiểu thuyết đề cử Giải thưởng Sách quốc gia.
Shoba về nhà vào cuối ngày làm việc, Shukumar chồng cô đang nấu bữa tối. Cô đọc cho anh nghe giấy báo của công ty điện lực gửi thư điện tử thông báo nhà họ sẽ bị cắt điện từ 8 giờ tối đến 9 giờ tối liên tục trong 5 ngày để công ty sửa chữa đường dây. Tối nay, ngày 19 tháng 3 là buổi tối đầu tiên cắt điện.
Hôm đó Shukumar quên đánh răng, trong những ngày này anh thường không bước ra khỏi nhà lần nào dù Shoba ở bên ngoài nhiều hơn để làm tiếp. Trước đây 6 tháng, vào tháng 9, thai nhi của Shoba đã chết vì sinh non trước 3 tuần. Anh đang theo học vị tiến sĩ, khi đó đang ở Baltimore dự hội nghị học thuật. Anh đã không muốn đi, nhưng cô cố nài nỉ anh phải đến dự sẽ có lợi cho anh sau này. Anh nhớ lại buổi sáng rời nhà đi dự hội nghị, anh thấy cô còn mang bầu. Khi ngồi trong taxi, anh tưởng tượng cô, anh và bọn trẻ của họ cùng trong chiếc xe có ngăn riêng xếp hành lý. Lúc nhận được tin cô chuyển bụng, đau đẻ sớm, anh vội vàng trở về Boston, nhưng rồi con của họ đã chết non.
Thời gian này, mỗi sáng cô rời nhà sớm đến nơi làm việc, chăm chỉ đọc và sửa mo-rát. Đã 33 tuổi, nên hàng ngày khi xong việc, cô tới phòng tập thể dục, cũng đem theo kế hoạch làm thêm ở nhà buổi tối và những ngày cuối tuần; còn anh nằm lì trên giường đến nửa ngày. Bởi tấn bi kịch này, vị giáo sư hướng dẫn cho anh được miễn giảng dạy trong học kỳ mùa xuân. Lúc này, cứ ngỡ anh chăm chú vào luận văn của mình, nhưng anh lại dành hết thời gian đọc tiểu thuyết và nấu ăn.
Tối nay, anh nghĩ họ sẽ dùng bữa tối trong cảnh tối tăm, nhưng cô đề nghị anh thắp nến, rồi đi lên gác tắm trước khi dùng bữa. Anh chú ý cô thường để cái cặp và đôi giày đế mềm trong bếp, xem nhà mình như khách sạn kể từ khi thai nhi chết non. Anh mở túi bàn chải đánh răng mới ở nhà tắm dưới nhà, việc này làm anh nhớ lại tính cách của cô trước đây, thường hay chuẩn bị chu đáo, đầy đủ mọi việc, mọi thứ trong bất kỳ tình huống nào. Không những chuẩn bị bàn chải đánh răng cho những vị khách cuối ở lại nhà, cô còn tích trữ thức ăn tự làm vào phòng đồ dùng ăn uống và tủ ướp lạnh. Nhưng rồi sau khi con chết vì sinh non, cô không còn quan tâm gì đến việc nấu nướng, tình thế này buộc anh tận dụng hết thực phẩm cô đã để dành những tháng trước. Anh cũng chú ý dạo này cô luôn giữ tiền thưởng của mình trong tài khoản riêng ở ngân hàng. Anh cho cô làm việc này là tốt, bởi không như mẹ anh, không tự kiểm soát được nguồn tài chính gia đình khi bố anh mất.
Những ngày trước, cô và anh thường dùng bữa tối mỗi người một nơi, cô ngồi trước chiếc ti vi, còn anh ngồi trước chiếc máy vi tính. Tối nay, họ sẽ cùng ngồi trên bàn dùng bữa tối. Anh thắp nến lên, mở chương trình nhạc jazz trên chiếc rađiô, rồi bày lên bàn ăn chén bát bằng sứ tốt nhất. Cô bước vào gian bếp khi điện cúp, mất ánh sáng. Cô nói căn bếp hôm nay trông đáng yêu, làm cô nhớ lại những lần mất điện ở Ấn Độ. Cô kể cho anh nghe những bữa tối trong gia đình ở nhà bà ngoại mình ngày trước, khi điện cúp mọi người phải nói lên điều gì đó, có thể là kể một câu chuyện cười, hoặc đọc một bài thơ, hay nêu lên một sự việc quan tâm, nếu không thì nêu một vài món ngon nào đó. Cô đề nghị tối nay cô và anh cũng nên như vậy, nhưng cô cũng nói thêm mỗi người nên kể điều gì, chuyện gì khác mà trước đó họ chưa từng nói ra.
Cô bắt đầu câu chuyện, kể cho anh nghe thời gian đầu họ quen biết nhau, cô lén nhìn quyển sổ ghi địa chỉ của anh để biết liệu tên mình có ghi trong đó không; còn Shukumar nói việc ngày đầu tiên hẹn hò, anh cảm thấy lúng túng, không hiểu sao đã quên gửi tiền bồi dưỡng cho người phục vụ, thế nên hôm sau anh trở lại nhà hàng gửi cho anh ta.
Tối hôm sau, cô về nhà sớm hơn thường lệ. Họ lại ngồi ăn cùng nhau dưới ánh sáng cây nến. Rồi khi xong bữa, thay vì mỗi người về mỗi căn phòng khác nhau, cô đề nghị họ cùng ra bên ngoài bởi thời tiết vào xuân không khí đã ấm lại. Anh biết họ lại phải kể cho nhau nghe như hôm qua. Anh e ngại điều gì đó cô sẽ kể cho anh nghe. Anh cân nhắc, nhưng rồi coi nhẹ vài khả năng có thể như: cô đã yêu ai khác, hay là cô không tôn trọng anh bởi đã 35 tuổi nhưng anh vẫn còn là sinh viên, hoặc cô đổ lỗi cho anh vì ở xa, không bên cô khi đứa bé mất.
Nhưng cô kể cho anh nghe chuyện một lần cô nói dối anh là cô phải làm việc nhiều nên về nhà muộn, thực sự là cô đi chơi với một người bạn. Anh kể cho cô nghe chuyện anh đã gian lận trong một kỳ thi đã nhiều năm, bởi vài tháng trước bố anh mất, nên anh chưa chuẩn bị cho kỳ thi này. Cô cầm tay anh, rồi cả hai bước vào bên trong.
Ngày hôm sau, anh suy nghĩ suốt ngày anh sẽ kể cho cô nghe chuyện gì nữa. Tối đó, anh kể cho cô nghe việc anh đã trả lại chiếc áo len dài tay là món quà kỷ niệm cô tặng anh, rồi dùng tiền đó uống say đến nửa ngày. Chiếc áo len đó là món quà kỷ niệm năm thứ ba họ quen nhau, nhưng anh chán bởi cho việc đó không lãng mạn. Cô kể cho anh nghe câu chuyện tại buổi anh gặp những người thầy ở trường đại học, cô cố ý không cho anh biết có một ít đồ ăn dính trên cằm anh khi anh chuyện trò với chủ nhiệm khoa. Rồi họ hôn nhau trên chiếc ghế tràng kỷ.
Tối thứ tư, cô kể cho anh nghe cô không thích bài thơ duy nhất của anh đã in. Anh kể cho cô nghe một lần anh bóc tấm ảnh một người phụ nữ trong quyển tạp chí của cô, rồi đem bên mình suốt một tuần bởi anh khát khao người phụ nữ đó. Nghe xong cả hai cùng đi lên gác, rồi ôm ấp nhau.
Ngày hôm sau, anh bước ra hộp thư trước nhà, thấy thông báo của công ty điện lực cho biết việc sửa chữa điện đã xong sớm. Anh cảm thấy thất vọng, nhưng khi cô về nhà, cô nói: “Anh vẫn có thể dùng nến nếu anh muốn”.
Họ ngồi dùng bữa dưới ánh sáng ngọn nến, bỗng nhiên cô thổi tắt nến, rồi mở đèn. Khi anh hỏi việc này, cô nói với anh cô có chuyện kể cho anh nghe và muốn anh nhìn vào mặt cô. Nghe cô nói, tim anh bỗng nhiên đập lên. Anh nghĩ cô sắp kể cho anh nghe cô đang mang bầu lại, nhưng anh không muốn như thế. Không như anh nghĩ, cô kể anh nghe cô đã ký hợp đồng thuê một căn hộ riêng cho chính mình.
Anh biết cô nói ra việc này sẽ kết thúc trò kể chuyện suốt mấy ngày qua. Anh quyết định cho cô biết chuyện anh thề với chính mình sẽ không bao giờ nói cho cô nghe: anh đã ôm đứa bé của họ tại bệnh viện khi cô nằm mê man, không biết giới tính đứa bé, chưa biết đứa bé mình sinh ra đã chết. Bây giờ anh cho cô biết đó là đứa bé trai, đôi bàn tay nó nắm chặt lại giống như cô khi ngủ. Bây giờ cả hai ngồi tại bàn, cùng bật lên tiếng khóc bởi những gì họ đã nói ra.
TRẦN PHI TƠ (dịch)
