Bướm vàng đậu trái mù u/ Em lấy chồng sớm lời ru càng buồn
Nói đến mù u, nhiều người liên tưởng đến một loài cây đặc trưng của vùng đất phương Nam. Tuy nhiên, trong số 4 cây di sản được Hội đồng Cây di sản Việt Nam (Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam) công nhận ở huyện đảo Trường Sa (Khánh Hòa) thì phân nửa trong số đó là mù u. Hai cây di sản này đều thuộc đảo Sơn Ca. Các đảo khác như Nam Yết, Sinh Tồn…, mù u cũng hiện diện rất nhiều cùng với bàng vuông, phong ba, bão táp… là những loài cây đặc trưng của đảo.
Không rõ mù u được trồng ở các đảo này từ khi nào, nhưng qua chu vi thân cây và diện tích tán cây có thể thấy rằng, nhiều cây mù u có tuổi đã khá cao. Còn theo một số nhà nghiên cứu, vào thế kỷ thứ XVII, khi triều đình nhà Nguyễn cho người ra quần đảo Trường Sa khảo sát, khai thác thì nhiều cây đã phát triển xanh tốt như: phong ba, bão táp, bàng vuông… Riêng cây mù u và một số cây khác được đưa từ đất liền ra trồng và dần thích nghi với thổ nhưỡng, khí hậu nơi đây. Còn hai cây mù u được công nhận là Cây di sản theo GS Đặng Huy Huỳnh, Chủ tịch Hội đồng Cây di sản Việt Nam, những cây này có tuổi đời hàng trăm năm và đều có giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa, nguồn gen và cảnh quan môi trường, là biểu tượng thể hiện sức sống mãnh liệt của vùng đất và con người huyện đảo Trường Sa, đồng thời là “nhân chứng” khẳng định chủ quyền liên tục của Việt Nam trên quần đảo này.
Hai cây mù u ở đảo Sơn Ca, mỗi cây cao hơn 15m, tán rộng che trọn công viên thanh niên của đảo này. Dưới bóng mù u, đây là nơi bộ đội kê bàn ghế để ngồi uống nước, đọc sách, nghỉ ngơi, thư giãn, hoặc tổ chức đánh cờ tướng và nhiều hoạt động thể thao, trò chơi dân gian… Khách đất liền mỗi khi ra thăm đảo ai ai cũng rất thích được ngồi dưới gốc mù u, vừa nghỉ mát vừa ngắm hoa, quả của loài cây này. Hoa mù u có màu trắng, mọc thành chùm nhìn xa tựa như hoa bưởi. Hoa nở quanh năm nhưng thường nở vào hai mùa riêng biệt là cuối mùa xuân và cuối mùa thu. Còn quả của nó màu xanh, khi chín chuyển sang màu vàng hoặc đỏ nâu. Quả có nhân cứng màu xanh, rất tròn, có đường kính 2-3cm và có một hạt. Hạt có chứa một chất dầu, màu vàng lục, rất đặc trưng gọi là dầu mù u. Dầu mù u được dùng để trị ghẻ lở, bỏng, các bệnh ngoài da và được dùng để điều chế thuốc trị bệnh phong. Ngoài ra, trái mù u khi khô dùng làm đuốc để thắp sáng, khả năng bắt lửa cao.
Với những người lính đảo Trường Sa, mù u cùng với bàng vuông, phong ba, bão táp... cùng với nhiều loại hoa: hoàng yến, phong lan, sứ, sử quân tử, chiều tím, trang, giấy… là những người bạn thiên nhiên thân thiết, gần gũi, gắn liền với mọi sinh hoạt hàng ngày, được chăm sóc tỉ mỉ tạo nên những công viên xanh mát, thơ mộng giữa biển trời mênh mông sóng nước.
HIẾU VY
