Do tính chất công việc, tôi thường xuyên vắng nhà. Những lần về thăm ba mẹ, tôi đều chạy nhanh ra sau hè để nhìn đám rau đắng. Đã hơn hai mươi năm trôi qua, đám rau đắng sau hè vẫn xanh tươi, non mượt. Chính nhờ liếp rau đắng này đã nuôi chúng tôi khôn lớn, thành tài.
Mẹ kể, hồi xưa nhà tôi nghèo lắm. Ba mẹ tôi làm quần quật suốt ngày chỉ đủ lo cho hai anh em tôi ăn học. Lúc đó, sau nhà tôi bỗng dưng có đám rau đắng xanh tươi. Thế là trong những bữa ăn, lúc nào cũng có món rau đắng độn cơm. Vì thiếu gạo, thiếu thức ăn nên mẹ hái rau đắng ăn trường kỳ. Lúc đầu tôi ăn không được vì nó quá đắng, nhưng dần dần cảm thấy ngon. Ba bảo: “Tuy rau này nó đắng thật, nhưng khi nhai từ từ, nuốt vào đến cuống họng, con mới cảm thấy nó có vị ngọt đặc trưng mà không loại ra nào có được”. Từ đó tôi bắt đầu tập ăn rau đắng với cả nhà. Thấy cả nhà ăn rau luộc chấm tương, chao hoài cũng ngán nên mẹ chuyển sang xào tỏi, nấu mì gói hoặc nấu canh. Mà đặc biệt, khi rau đắng nấu với mì tôm, cái vị đắng ấy tan biến đâu mất, làm cho cọng rau vừa giòn, ngọt, chỉ pha chút đắng chát mà thôi.
Rau đắng sau hè mỗi ngày càng tươi tốt hơn, mọc lan rộng ra cả mép cầu ao, luống hoa, rẫy bắp. Rau nhiều, ăn không hết thì thành thừa, già cỗi. Mẹ nghĩ ngay đến việc hái rau đắng buộc thành từng bó nhỏ mang ra chợ bán. Mỗi ngày mẹ cũng thu được vài ngàn đồng, đủ để mua gạo, thức ăn và quà bánh cho anh em tôi. Để duy trì “chén cơm” mỗi ngày, mẹ kêu anh em tôi hái những gốc rau đắng mang đi trồng thêm ở trước sân và những khoảng đất trống khác. Rồi mẹ đem mùn cưa của mấy bác thợ mộc gần nhà bỏ đi, mang về bón cho rau đắng thêm tươi tốt. Chẳng mấy chốc ngôi nhà tôi phủ toàn màu xanh rau đắng, trông rất thích mắt. Rau đắng do bàn tay mẹ trồng xanh um, cành nào cũng non to, vì thế thúng rau của mẹ mang ra chợ lúc nào cũng hết sớm. Rau đắng tuy đắng nhưng mát, nên vị thuốc, lại chế biến được nhiều món ăn nên bà con ở quê ai cũng thích. Chẳng những buôn bán, mẹ còn biếu rau đắng cho họ hàng và láng giềng ăn chung vui.
Tôi nhớ có lần, hai anh em tôi vì mải chơi đùa mà quên mất mình đang giẫm đạp lên bãi rau đắng đang vào mùa thu hoạch. Trong thoáng chốc, cả một khoảng đất trồng rau bị giày xéo đến đau lòng. Các cành rau đắng non to bầm dập thảm thương. Thế là mẹ giận dữ, xách roi tre đánh vào mông hai đứa mấy cái rõ đau. Mẹ đánh rồi mẹ khóc. Mẹ ôm hai anh em tôi vào lòng rồi giải thích: “Đám rau đắng này là nguồn kinh tế chính của cả gia đình mình, các con không được hủy hoại”. Chúng tôi xin lỗi mẹ và hứa từ nay sẽ cố gắng chăm sóc cho rau tươi tốt.
Có những mùa hè đổ lửa, rau đắng thiếu nước, gầy xơ xác và chết dần. Những vại nước mưa trong nhà chỉ còn đủ cho cả gia đình sinh hoạt. Ngày nào ba mẹ cũng phải cất công gánh nước ngoài sông xa gần 2 cây số để mang về tưới rau. Nhờ có nước phù sa tắm mát, rau bắt đầu hồi sinh, xanh non mượt. Những liếp rau đắng bắt đầu sinh sôi nảy nở, lan sang các vùng đất lân cận. Chúng thích nghi, sinh trưởng đến mức xung quanh nhà tôi đều bạt ngàn rau đắng. Ngôi nhà được bao bọc bởi bức tường rau đắng mỏng manh nhưng tràn đầy sứng sống. Chúng dễ thương đến mức anh em tôi không nỡ giẫm đạp, mà phải mở một lối mòn nhỏ để làm đường đi.
Giờ thì kinh tế gia đình tôi có phần đỡ hơn, không còn phải ngày nào cũng ăn cơm độn rau đắng. Những luống rau đắng xanh um chỉ làm cảnh là chính. Thỉnh thoảng người quen mới lại xin một ít mang về nấu canh, làm thuốc. Cả nhà vẫn duy trì thói quen dùng rau đắng trong những bữa ăn. Nhiều lần ông bà nội đề nghị phá đi để trồng ăn cây quả nhưng ba mẹ nài nỉ xin để lại. Ba mẹ tôi không nỡ vứt bỏ quá khứ. Bởi chính cái quá khứ khó khăn ấy đã giúp cho cả nhà tôi có được cuộc sống no ấm như hôm nay. Anh em tôi cũng trưởng thành trong suy nghĩ, vững chãi, tự tin vượt qua những gian khổ của cuộc đời.
THANH VŨ
