Đông về, đồng nghĩa với những cơn mưa dầm dai dẳng, không khí lạnh và mới đây là trận bão tơi bời… Màu xanh biếc mùa thu trên bầu trời đã mất hẳn, thay vào đó là một “chiếc áo” tro xám xịt, trầm buồn. Đón đông về, lòng bỗng nhớ những bữa cơm tuổi thơ gia đình trong mùa mưa lạnh lẽo, được mẹ chuẩn bị trước mấy tháng.
Cha tôi làm nghề thợ mộc. Nhà đông con, để có đủ cái ăn cái mặc cho mười người con không phải là chuyện dễ trong thời bao cấp. Vì thế, cha tôi phải đi làm xa để có thêm thu nhập trang trải cho gia đình. Mọi việc chăm lo cái ăn, cái mặc, bếp núc..., mẹ là “diễn viên chính”. Tuổi thơ của chúng tôi rất vô tư, có biết đâu để có được những bữa cơm ngon vào mùa mưa là mẹ đã vất vả lo toan biết nhường nào!
Để có bếp lửa đỏ hồng trong những ngày mưa gió, những ngày nắng rốc, mẹ cặm cụi góp nhặt những nhánh đào khô (cây điều) do ông nội dọn phát cành để mùa mưa đâm nhánh non, mẹ gom và bó lại cẩn thận chất vào chái bếp. Có lúc cơm trưa xong, mẹ tranh thủ ra hàng tre sau ruộng quơ bó củi tre khô, theo mẹ “để dành mùa mưa nhúm (nhóm) lửa”.
Không riêng gì nhà tôi mà bao nhà khác ở quê ngày trước, việc chuẩn bị củi cho mùa đông cũng như các nhu yếu phẩm khác như gạo, mắm, muối... là việc làm thường xuyên và rất quan trọng. Tháng tư, tháng năm âm lịch là mùa của cá biển, đặc biệt là cá ồ và cá nục, giá rất rẻ. Mẹ tôi tranh thủ mua vài lằm cá ồ (mỗi lằm là 120 con) về muối, trước là có nước mắm để ăn, sau là lấy cá ồ ra chưng với dầu; món cá ồ mặn chưng dầu phộng chấm với rau lang luộc là tôi khoái khẩu nhất. Có đợt biển trúng mùa cá nục, cá hố..., mẹ vội mua về ướp muối, hấp đem phơi khô và cẩn thận cất vào ngăn bếp. Riêng cá nục, mẹ cho vào bao chôn dưới thạp gạo. Mẹ bảo: “Cá nục khô để lâu bay mùi dầu nên mẹ chôn theo gạo để hút hơi, mùa mưa lấy ra ăn cho ngon”.
Hầu như năm nào cũng vậy, khi mùa đông về, ngoài trời mưa dầm kèm theo gió bấc se lạnh, nhất là ngày chủ nhật được nghỉ học thì chắc rằng được ăn bánh xèo. Để có bữa bánh xèo “nức bụng” chấm với mắm cá ồ thì hai ba giờ sáng, mẹ rón rén dậy lấy gạo ngâm, mờ sáng mẹ cặm cụi xay bằng cối đá. Bây giờ anh em chúng tôi đã trưởng thành, lập nghiệp xa quê hơn phân nửa và ngẫm nghĩ lại, chúng tôi mới biết hết đó là sự lo lắng, thương yêu của cha mẹ dành cho đàn con thơ trong những ngày gia đình còn gian khó...
Giờ đây đông lại về, cũng có những cơn mưa dầm... nhưng bữa ăn hàng ngày thì sử dụng thức ăn mua sẵn hay mua về để vào tủ lạnh nấu ăn dần. Việc nấu nướng dùng bếp gas, bếp điện; gian bếp vẫn tỏa mùi thức ăn ngày hai bữa nhưng có lẽ khói bếp củi vườn ngày xưa, những món ăn mẹ chuẩn bị những bữa cơm mùa đông vẫn còn vương mãi.
HOÀNG HÀ THẾ
