Trong tín ngưỡng của người dân Phú Yên thì Thành Hoàng là vị thần được thờ phổ biến ở các đình làng. Đây là người có công khai khẩn, lập ấp và được nhà vua sắc phong Thành Hoàng của làng hay còn gọi là tiền hiền, hậu hiền. Vì thế hương án thờ được đặt ở chánh điện, nơi trang nghiêm nhất.
Lễ tế Thành Hoàng ở đình phường 5 TP Tuy Hòa Ảnh: TƯ LIỆU
Ngoài đối tượng thờ chính là Thành Hoàng còn có rất nhiều vị thần khác được thờ phụng trong các ngôi đình làng ở Phú Yên. Trong văn tế cung đình vào dịp xuân kỳ thu tế ta thấy rõ điều đó. Nhiều đình thờ năm bảy vị thần như: Thiên Y-a-na, Tả ban, Hữu ban, thần Bạch mã, các sĩ phu yêu nước, các anh hùng liệt sĩ.
Ngày xưa, khi xây dựng đình, dân làng chọn các vị thần, phúc thần hay Thành Hoàng để thờ theo truyền thống lịch sử văn hóa của địa phương. Do giao lưu văn hóa Chăm, Hoa mà trong tín ngưỡng thờ Thành Hoàng của người Việt đã xuất hiện một số vị thần như nữ thần Chăm - Việt. Trải qua thời gian và những biến cố lịch sử, đình làng Phú Yên trở thành nơi tích hợp nhiều đối tượng thờ tự thuộc nhiều dạng tín ngưỡng khác nhau. Ngoài các đối tượng được phong là Thành Hoàng có các đối tượng là thần linh dân dã như: Thần linh đất đai, nữ thần, bản thổ cô hồn.. Các đối tượng tín ngưỡng dân dã này đã biểu hiện rõ những đặc điểm lịch sử văn hóa của từng vùng và thành phần cư dân ở đó. Nhiều vùng còn mang đậm sắc thái văn hóa tín ngưỡng người Hoa, có vùng ảnh hưởng văn hóa người Chăm, nhưng cũng có vùng đối tượng thờ là chính thần. Thần này thường được thờ trong đình và các miếu. Mỗi năm đến ngày cúng đình, dân làng đến miếu rước các vị thần từ miếu về đình.
Có thể thấy việc thờ Thành Hoàng ở đình làng Phú Yên biểu hiện hệ thống tín ngưỡng đa nguyên, một hệ thống tín ngưỡng pha lẫn yếu tố sơ khai của cư dân nông nghiệp với các yếu tố thờ cúng tổ tiên, thờ cúng những người anh hùng và có phần ảnh hưởng không lớn của đạo giáo, Phật giáo; là sức mạnh tinh thần của cộng đồng làng xã, là một mối liên kết vô hình khiến cho làng xã, cộng đồng cư dân thành một tổ chức có hệ thống chặt chẽ.
Trải qua thời gian và biến động lịch sử, nhiều ngôi đình ở Phú Yên đã bị sụp đổ chỉ còn lại phế tích. Trong những năm gần đây, một số đình làng được bà con tu sửa, xây mới để thờ Thành Hoàng, khôi phục lại nét văn hóa truyền thống độc đáo của người Việt.
TRÚC LỆ
