Là tin nhắn của bé, em nhắn tôi sớm mai đi điền dã cùng em. Em trẻ nhưng ham nghiên cứu, nhất là mảng biển trong đời sống văn hóa của cộng đồng ngư dân. Em, cứ như con ong thợ chăm chỉ, len lỏi khắp cánh rừng mênh mông, chọn cho mình loài hoa phù hợp nhất. Những công trình của em liên quan đến biển, chứa biết bao tình yêu và trăn trở của em với biển.
Tôi quen em trong một hội thảo quốc gia tổ chức tại thành phố bé nhỏ này. Hôm đó, khi đọc kỷ yếu hội thảo, tôi đã bị nghiên cứu của em cuốn vào đến mức không thể nghe được những bài báo cáo khác. Tôi đã thấy gót chân son đỏ của em giẫm chằng chịt trên các con đường nằm xen những nếp nhà bên đại dương bao la, rì rào sóng vỗ. Hình như em đã đi, để con gió thổi rạc mái tóc mây, trở từ bồng bềnh thành xơ xác. Gió trêu ghẹo gương mặt thanh tú của em, để nước da em sạm lại. Chỉ có giọng nói, vẫn đầy nhiệt huyết và say mê. Trong chừng mười phút báo cáo, em để cả hội trường im lặng lắng nghe. Câu hỏi nào em cũng trả lời suôn sẻ, tự tin và dày dặn kiến thức.
Để rồi chúng tôi trở nên thân thiết sau nhiều lần tôi chủ động muốn đi cùng em trong những lần em đi thực địa. Em, đúng như trong tưởng tượng của tôi, thuộc từng câu hò bả trạo, rành rẽ tục thờ cá voi, biết cả đường đi nước bước ở mỗi lễ hội về biển. Em kể và phân biệt cho tôi tục thờ Thiên hậu của từng vùng mỗi lần chúng tôi ghé miếu thờ trên địa bàn từng tỉnh. Đi tới đâu, nhất là về những vùng biển hẻo lánh, em chỉ cho tôi tránh những điều kiêng kị của ngư dân. Em nhỏ hơn tôi, nhưng tôi luôn cảm giác em trưởng thành và cứng cáp. Em như cuốn từ điển sống về biển, đảo. Là kho tri thức mượt mà và được bồi đắp tự nhiên như phù sa mùa nước lũ. Em là hiện thân của tình yêu biển, toát ra hơi thở mặn mòi, là món quà quý của giới nghiên cứu nói chung.
Em sinh ra, trưởng thành và gắn với biển. Mỗi bước đi trong đời, mỗi tấm ảnh, mỗi dấu ấn dù lớn nhỏ đều có biển kề biển. Và tôi, đến bên em cũng trở nên yêu biển hơn bao giờ hết. Trước khi biết em, tôi chưa bao giờ dành một buổi tinh mơ để chạy ra biển, đón từng tia nắng ban mai tưới vào thân hình mình. Trước khi có em, tôi chưa bao giờ để ý những cặp đôi nắm tay nhau đi dọc bờ biển lại thơ và dịu dàng như thế. Trước biển, ai nấy đều trở nên thanh sạch và đáng yêu, như được gột rửa hết sân si, tị hiềm, ngơ ngáo.
Trước ngày em đến, tôi chỉ nhìn thấy những vất vả, thậm chí có hơi thô thiển của những con người bám biển. Họ, khi ấy trong mắt tôi là những người đàn ông đen đúa, chỉ biết kéo lưới, nhổ neo. Chỉ biết nhậu nhẹt đến đờ đẫn. Phụ nữ, trong mắt tôi là những người cục mịch, hay hục hặc và có vẻ thô lỗ, thậm chí hỗn hào, sẵn sàng đáp trả, cay cú. Nhưng rồi nhờ em, tôi biết được ngư dân có cả kho tri thức biển mà tôi có ngồi mòn ghế giảng đường cũng không thể nào hiểu hết được. Nhờ có em, tôi mới hiểu thế nào là “Nhất nghệ tinh, nhất thân vinh” khi ngắm những người phụ nữ thoăn thoắt khiêng cá, đon đả mời chào khách mua hải sản. Có em, tôi đã có thể nhận ra cuộc sống quá đỗi kỳ diệu, biết trân trọng những người lao động chân chất đang sống và lặng lẽ khiến cuộc đời giàu đẹp hơn.
Em cũng thế, lặng lẽ làm công việc của mình mà không cần ai để ý, công nhận. Cuộc đời cũng đã “lại quả” cho em bằng kho kiến thức ngồn ngộn mà không phải ai cũng có cơ hội nắm bắt và lưu giữ được. Và tôi - một người may mắn biết, sống và làm việc cùng em, có thể yêu thương cuộc đời, yêu 3.260km bờ biển, như yêu tấc đất ngọn rau quê mình…
PHẠM HẢI DƯƠNG
