“Bài hát để lại ấn tượng mạnh mẽ đến nỗi, gần chục năm sau đó, tôi viết bài hát nào thì dường như cũng bị ảnh hưởng bởi “Đêm nghe hát đò đưa nhớ Bác” - nhạc sĩ An Thuyên từng chia sẻ về một trong những ca khúc xúc động về Bác Hồ.

Ca sĩ Thanh Huệ - một trong những giọng ca thể hiện thành công ca khúc “Đêm nghe hát đò đưa nhớ Bác” - Ảnh: Y.LAN

“Một khúc dân ca, sâu lắng quê nhà/ Đêm sông Lam dạt dào sóng nước/ Vọng câu đò đưa, tình người mộc mạc/ Bát ngát nhớ thương, mà thoảng hương giữa đời…”. Hơn 40 năm qua, “Đêm nghe hát đò đưa nhớ Bác” vẫn được nhiều thế hệ ca sĩ thể hiện và đông đảo công chúng đón nhận. Nhưng có lẽ ít ai biết rằng, người nhạc sĩ tài hoa đã sáng tác ca khúc này khi ông mới 24 tuổi và chưa hề được học về sáng tác, cũng chưa một lần được gặp Bác Hồ.

Sinh thời, nhạc sĩ An Thuyên kể rằng đời ông có ba lần “viết nhạc bằng nước mắt”, đó là các ca khúc: “Đêm nghe hát đò đưa nhớ Bác”, “Neo đậu bến quê” và “Mẹ Việt Nam anh hùng”. Ông viết ca khúc về Bác Hồ bắt đầu từ một câu chuyện mà ông chứng kiến khi đi sưu tầm dân ca ở Làng Sen (Kim Liên, Nam Đàn, Nghệ An). Bà con đến hát và ông thu âm các bài hát dân ca, hát phường vải. Trong khi thu âm thì có một phụ nữ khoảng 40-45 tuổi, đứng ngoài ngõ. Khi ông xong việc, đóng máy thu âm lại, chị bảo “anh đi với tôi”. Tò mò, ông đóng vội máy và đi theo chị. “Về đến trước nhà, chị vừa “kẹt” cái cổng tre lại thì thấy tiếng bà cụ trong nhà “mi đi mô từ đầu hôm đến giờ mà để con khóc nhiều rứa?”. Rất nhanh chị ôm chầm đứa con đang khóc và hát một bài hát ru rất hay. Tôi vội vàng bấm máy thu âm. Đấy là bài hát ru sưu tầm theo tôi là rất thành công vì nó rất thật.

Tiếng võng đưa qua đưa lại, lúc đầu con khóc nhiều thì chị hát rất khỏe, to và dần dần con dịu đi thì chị hát nhỏ. Bài hát ru cứ chậm dần, chậm dần theo không gian đó. Chị đã thiếp ngủ lúc nào không biết và bỏ quên tôi.

Sớm hôm sau, tôi quay lại thì chị đi làm đồng. Tôi mở cửa bước vào và bắt gặp hình ảnh một bà cụ rất già với mái tóc trắng ngồi đó khiến tôi không thể quên. Tôi bật máy ghi âm để bà nghe bài hát ru do chính con dâu bà hát. Nghe xong, bà bảo “Ngày xưa Bác Hồ cũng hay nghe hát phường vải lắm”. Từ chi tiết này tôi đã viết “Đêm nghe hát đò đưa nhớ Bác”, nhạc sĩ An Thuyên kể lúc ông còn sống.

Ca khúc này ra đời vào năm 1973. Nhạc sĩ An Thuyên viết chỉ trong một đêm, nước mắt ông giàn giụa. Theo ông, ca khúc đã “tròn trịa” cho nên sau này, khi đã có trình độ cũng như kinh nghiệm, ông cũng không thể sửa được một câu, một chữ nào trong đó. Ca khúc này đã vang xa cùng tiếng hát của Nghệ sĩ Nhân dân Thanh Hoa. Ở Phú Yên, ca sĩ Thanh Huệ là người thể hiện thành công ca khúc này.

Sinh ra và lớn lên trên quê hương xứ Nghệ, nhạc sĩ An Thuyên đã sáng tác nhiều tác phẩm âm nhạc về Bác Hồ như thanh xướng kịch “Người đi tìm nhịp trống”, “Chuyện bên lán Nà Lừa”, “Hành khúc theo chân Bác”…, nhưng sự ảnh hưởng của “Đêm nghe hát đò đưa nhớ Bác” đến nay vẫn mạnh mẽ hơn cả.

Đây được xem là một trong những ca khúc hay, xúc động về Chủ tịch Hồ Chí Minh.

NGỌC LAN (tổng hợp)