Nổi tiếng với tiểu thuyết Mảnh đất lắm người nhiều ma, nhà văn từng mặc áo lính Nguyễn Khắc Trường quan niệm rằng: Mỗi nhà văn phải có “quê” riêng, nếu không thì chẳng biết viết về cái gì và chẳng bao giờ thành công. “Quê” riêng của Nguyễn Khắc Trường là vùng nông thôn và miền núi - nơi ông tìm thấy biết bao mạch nguồn cảm xúc để rồi những Cửa khẩu, Thác rừng, Miền đất mặt trời, Mảnh đất lắm người nhiều ma… nối nhau ra đời.
Nhà văn Nguyễn Khắc Trường ký tặng người hâm mộ - Ảnh: Y.LAN
Nguyễn Khắc Trường quê ở Thái Nguyên, nhập ngũ năm 1965, trở thành lính phòng không không quân thuộc Sư đoàn 367 đóng quân ở Quảng Bình. Ông từng tham gia chiến đấu ở Quảng Trị, chiến trường Đường 9 - Nam Lào. Vì có năng khiếu viết lách nên Nguyễn Khắc Trường vào Trường Viết văn Nguyễn Du, khóa 1. Học xong, ông được phân công về tạp chí Văn nghệ Quân đội, làm biên tập viên văn xuôi. Bước ngoặc này khiến Nguyễn Khắc Trường sung sướng vô cùng. Ông kể: “Về tạp chí Văn nghệ Quân đội, tôi đi hết tỉnh này đến tỉnh khác, có chuyến đi kéo dài cả tháng. Đi đến đâu có bạn ở đấy, rất vui”.
Nhà văn thổ lộ rằng đến giờ vẫn thích đi nhưng tuổi già và bệnh tật không cho phép ông làm điều đó. “Phải đi ngay khi có thể, viết được cái gì thì viết ngay. Đừng nghe ai xui dại rằng đợi đến lúc nghỉ hưu hẵng viết” - tác giả Mảnh đất lắm người nhiều ma chia sẻ.
Gắn bó với tạp chí Văn nghệ Quân đội đến năm 1993, nhà văn Nguyễn Khắc Trường chuyển sang báo Văn nghệ của Hội Nhà văn Việt Nam, làm việc tại tổ Văn xuôi. Sau đó, ông được đề bạt làm Phó tổng biên tập báo Văn nghệ. Năm 2000, ông được trao giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật. Năm 2003, ông chuyển sang làm Phó giám đốc Nhà xuất bản Hội Nhà văn cho đến năm 2011 thì nghỉ hưu. Cây bút kỳ cựu này hiện là Chủ tịch Hội đồng Văn xuôi của Hội Nhà văn.
Đi rất nhiều, trong nước lẫn ngoài nước song Nguyễn Khắc Trường vẫn chỉ “mê” nông thôn và miền núi. Nhà văn sinh năm 1946 này bảo rằng ông chỉ thích nông thôn và miền núi; nhà cao tầng ở thành phố không gợi cho ông cảm xúc gì. Ông đã viết nhiều tác phẩm về nông thôn, miền núi mà tiêu biểu nhất là tiểu thuyết Mảnh đất lắm người nhiều ma, được trao giải thưởng của Hội Nhà văn năm 1991. Nguyễn Khắc Trường nói: “Mỗi nhà văn phải có “quê” riêng, nếu không thì chẳng biết viết cái gì và chẳng bao giờ thành công”. Ông cũng cho rằng mỗi người cầm bút hãy tự tìm một ông thầy và học hỏi cách viết của họ. Về tiểu thuyết, Nguyễn Khắc Trường hâm mộ nhà văn Nga Mikhail Aleksandrovich Sholokhov nên treo ảnh tác giả Sông Đông êm đềm trong phòng làm việc. Còn về truyện ngắn, ông không chỉ đọc tất cả tác phẩm của nhà văn Nam Cao mà còn thuộc lòng những câu mở đầu các tác phẩm đó. Ông nói: “Nam Cao mở đầu cực kỳ giản dị. Viết văn giản dị cực kỳ khó. Đến giờ Nam Cao vẫn là số 1 và còn lâu lắm mới có người viết hay như Nam Cao”. Nguyễn Khắc Trường tâm đắc với câu nói của một nhà văn nổi tiếng: “Đọc hết Nam Cao và đọc thật kỹ, đấy đã là một trường viết văn rồi”.
Là Chủ tịch Hội đồng Văn xuôi của Hội Nhà văn Việt Nam, nhà văn Nguyễn Khắc Trường quan niệm: “Viết văn xuôi có hai cách: kể chuyện và dựng chuyện. Kể chuyện là câu chuyện đã diễn ra, giờ kể lại, còn dựng chuyện là mang đến cho độc giả câu chuyện đang diễn ra, không biết diễn biến sẽ như thế nào. Những người viết theo cách dựng chuyện mới là “cao thủ”. Nhà văn Nguyễn Khắc Trường ví von rất hình ảnh: “Viết văn giống như nhóm lửa. Giai đoạn 1: còn yếu nên lửa khói um lên, khói nhiều hơn lửa. Giai đoạn 2: lửa bắt đầu đỏ, khói ít. Giai đoạn 3: lửa xanh, không còn khói. Lửa xanh hòa vào không khí, nóng ngùn ngụt. Người cầm bút “nhóm” được lửa xanh là “cao thủ”.
Cũng theo Nguyễn Khắc Trường, ở nước ta, phần đông các nhà văn “nhóm” đến giai đoạn 2; số người “nhóm” được lửa xanh chỉ đếm trên đầu ngón tay. Ông bảo: Cuộc đời cần ngọn lửa xanh ấy, cần sức nóng ấy, chứ không cần khói.
YÊN LAN
