Lần đầu tiên giải Nobel Văn học được trao cho tác giả truyện ngắn. Nó đã đưa Canada ra khỏi “cơn khát” kéo dài 113 năm.
Nhà văn Alice Munro.
Lâu rồi, Alice Munro (82 tuổi) không còn quan tâm tới các giải thưởng, hoặc là chẳng bao giờ quan tâm. Bà sống ở Clinton, gần mái nhà thời thơ ấu ở tỉnh Ontario, Canada. Hôm giải Nobel Văn học được công bố, bà đang đi thăm con gái ở Victoria, phía cực Tây của Canada. Viện Hàn lâm Thụy Điển gọi điện để báo về việc bà được trao giải Nobel Văn học 2013, nhưng bà vắng nhà nên họ phải để lại tin nhắn.
Cuối cùng người con gái cũng nhận được tin và đánh thức bà dậy lúc 4g sáng. Vài phút sau, vừa xúc động vừa có phần càu nhàu, bà trả lời phỏng vấn nhanh của Đài phát thanh - truyền hình Canada CBC qua điện thoại: “Thật không thể nào, chuyện xảy ra thật huy hoàng, tôi chẳng thể tả được, không biết nói làm sao”. Bà nói thêm: “Tôi hy vọng rằng việc này sẽ khiến người ta xem truyện ngắn như một nghệ thuật quan trọng, chứ không phải là thứ bạn giỡn đùa trước khi có được một cuốn tiểu thuyết”.
Alice Munro là bậc thầy truyện ngắn của Canada, bà chuyên biến những khung cảnh đời thường trở nên lạ thường thông qua lối kể chuyện thẳng thừng tập trung vào các mối quan hệ, những nhân vật hành tung khó đoán và những kết thúc bí ẩn. Nhiều truyện của bà lấy bối cảnh ở vùng tây nam Ontario, Canada.
Munro sinh ra tại Wingham (Ontario, Canada) vào ngày 10/7/1931, mang tên Alice Ann Laidlaw. Bà là con gái của một giáo viên và một nữ nông phu. Có lẽ bà thừa kế được tham vọng văn chương từ người cha mình, Robert Laidlaw, là người sau này viết tiểu thuyết về những người tiên phong đi khai hoang. Tuy nhiên, gia đình bà, nhất là người mẹ Ann Chamney, đã can ngăn tham vọng trở thành nhà văn của bà và cố gắng nuôi dạy để bà sau này trở thành vợ một nông phu nào đó. Thế là Munro thời trẻ đã giấu biến đi những nỗ lực viết truyện ngắn của mình.
Alice Munro biết mình muốn làm nhà văn một cách tình cờ. Năm 2012, bà nói với tờ New York Time: “Bao nhiêu năm rồi tôi cứ ngỡ truyện ngắn chỉ là việc thực tập cho đến khi tôi có đủ thời gian để viết một cuốn tiểu thuyết. Rồi tôi nhận ra rằng tôi chỉ viết được truyện ngắn mà thôi và tôi giáp mặt với việc đó. Tôi đồ rằng việc tôi cố đưa thật nhiều vào truyện ngắn là một sự bù lỗ”.
Munro được đánh giá cao với lối kể chuyện tinh tế và hiện thực về tâm lý. Bà xáo trộn thời gian và không gian, ký ức và thực tại, nhưng tất cả đều nằm trong khuôn khổ cuộc sống thường ngày. Người ta không gặp ở đó những phiêu lưu bất ngờ, những tưởng tượng huyền ảo. Một số nhà phê bình xem bà như Chekhov của Canada. Truyện ngắn và sách của Alice Munro được giới phê bình hiện đại tán thưởng, và chúng đã “thu gom” được một danh sách ấn tượng các giải thưởng, trở thành những tác phẩm bán chạy nhất trên toàn cầu. Trong khi tác phẩm khởi đầu của bà vấp phải sự khước từ và gặp khó khăn trong việc tìm nhà xuất bản, thì lòng kiên trì của bà đã được đền đáp và tác phẩm sau đó gần như được hết thảy mọi người khen ngợi.
Tại Việt Nam, tập truyện ngắn Trốn chạy giành giải thưởng Văn học uy tín Giller của bà đã được nhà sách Nhã Nam và NXB Văn học liên kết ấn bản vào năm 2012.
Bà Alice Munro sẽ không thể tham dự lễ trao giải ở Stockholm vào tháng 12 tới vì sức khỏe yếu - người đứng đầu Viện Hàn lâm Thụy Điển cho biết. Nhà văn Munro tiết lộ, trong năm 2009 bà trải qua phẫu thuật động mạch vành và đã được điều trị ung thư. Bà cũng đã quyết định ngừng viết từ năm 2013. Thông báo của Viện Hàn lâm Thụy Điển bày tỏ lấy làm tiếc về việc này và mô tả bà Munro là “bậc thầy của truyện ngắn hiện đại” khi công bố trao tặng bà giải Nobel hồi đầu tháng 10. Họ so sánh công lao của bà như tác giả Nga Anton Chehkov ở thế kỷ thứ XIX.
YÊN LAN (tổng hợp)
