LTS: Giải Nobel năm nay được trao cho một số người có hoàn cảnh khá đặc biệt. Họ vượt qua số phận đầy những ký ức đau buồn để trở thành nhà khoa học, nhà văn, nhà chính trị nổi tiếng khắp năm châu. Họ là những tấm gương khiến chúng ta yêu đời hơn, sống có trách nhiệm hơn. Phú Yên online xin giới thiệu 3 nhân vậtnổi bật Nobel 2007.

Mario Capecchi: Từ trẻ bụi đời đến “ông Nobel”

Giải Nobel Y học năm nay được trao cho giáo sư - tiến sĩ Mỹ gốc Ý Mario Renato Capecchi, 70 tuổi; giáo sư Mỹ gốc Anh Oliver Smithies, 82 tuổi và Sir Martin J.Evans, người Anh, 66 tuổi. Cả ba được vinh danh với công trình nghiên cứu gien trên chuột để biết rõ bệnh trên người. Trong ba vị giáo sư khả kính này, ông Capecchi là người có tuổi thơ bất hạnh nhất.

4 TUỔI RƯỠI ĐI BỤI ĐỜI

Mario Capecchi chào đời tại Verona, một thành phố ở miền Bắc nước Ý, năm 1937. Cha ông là Luciano Capecchi, lính không quân Ý mất tích trên chiến trường Libya. Mẹ ông là Lucy Ramberg, con gái của một nữ họa sĩ Mỹ thuộc trường phái ấn tượng sinh sống ở Ý. Bà hay làm thơ bằng tiếng Đức nhưng chưa bao giờ xuất bản.

Thế chiến thứ hai bùng nổ, Đức quốc xã bắt mẹ ông với tội danh chơi thân với đám trí thức chống phát xít và chủ nghĩa quốc xã. Chúng giam bà trong trại tập trung Dachau, Đức. Việc bắt bớ này, mẹ ông đã trù liệu trước cho nên đã bán hết tài sản lấy tiền gửi một người bạn là một nông dân Ý nhờ nuôi nấng giùm Mario. Lúc đó ông mới 3 tuổi.

M. Capecchi nhớ lại: “Đó là một cuộc sống của con nhà nông thực thụ, rất lý thú. Họ trồng lúa mì, gặt lúa, đem về xay thành bột để làm mọi thứ bánh. Chúng tôi cũng đi hái nho để làm rượu vang”.

Chẳng được bao lâu thì tiền đã cạn. Bản thân gia đình nông dân nuôi ông cũng gặp khó khăn. “Tôi không nhớ rõ điều gì đã xảy ra. Chỉ biết rằng 4 tuổi rưỡi, tôi bắt đầu cuộc sống lang thang của một đứa trẻ bụi đời”. Ông đã cho biết như thế trong một cuộc phỏng vấn năm 1997 trên nhật báo Salt Lake Tribune.

Ông đi về phía Nam, từ thành phố này sang thành phố khác. Khi thì ông sống với đám trẻ không nhà họp thành băng nhóm trộm cắp thực phẩm, khi thì vào trại mồ côi. Ở bất cứ chỗ nào ông cũng luôn bị cơn đói hành hạ. Cái đói cộng với cuộc sống quá khổ sở khiến ông ngã bệnh vì suy dinh dưỡng. Nơi đến cuối cùng của ông là thành phố nhỏ Reggio Emelia, gần thành phố lớn Bologna. Ông nằm ở vỉa hè, lả người vì đói, thân thể gần như trần truồng, sốt cao. Người ta đem ông vào bệnh viện cho nằm trên giường không có chăn, không có khăn trải giường. Mỗi ngày ông được uống một tô cà phê pha nước rễ rau diếp xoắn và một mẩu bánh mì nhỏ. Ông tưởng mình sẽ không bao giờ sống nổi.

May thay, lúc đó mẹ ông tìm thấy ông, sau một năm tất tả đi tìm con. Bà được quân đội Mỹ giải cứu ra khỏi trại Dachau năm 1945. Đó cũng là sinh nhật lần thứ 9 của ông. Mẹ cho ông một bộ quần áo vùng Tyrol mà ông vẫn còn giữ làm kỷ niệm đến ngày hôm nay. Bà đưa ông về Rome, tắm rửa. Lần đầu tiên trong 6 năm lang thang trên đường phố, ông mới được tắm.

ĐỔI ĐỜI

Năm 1946, cậu ruột của ông là Edward Ramberg, một nhà vật lý học sống ở quận Bucks, bang Pennsylvania (Mỹ), gửi tiền cho bà Lucy để hai mẹ con về Mỹ sống với ông. Tới Mỹ ngày hôm trước, hôm sau ông vào học lớp ba mặc dù ông chưa biết mặt chữ. Ông cũng không biết nói tiếng Mỹ. Trong lớp, ông được thầy cô cho chơi với sơn nước, vẽ tranh tường để làm quen với tiếng Mỹ và bạn bè.

Ông nhớ lại: “Tôi rất may mắn được học trong trường của những người theo đạo Quaker. Học sinh bậc trung học được đối xử như sinh viên. Thầy cô đối thoại với học trò. Không có sách giáo khoa. Học như thế thật là thú vị”.

Ông rất ham thích và chơi tất cả các môn thể thao trong trường: bóng đá, bóng bầu dục, bóng chày và đô vật là môn ông từng làm đội trưởng. Ông nhận định: “Thể thao rất quan trọng về mặt tâm lý. Chơi thể thao giúp ta hiểu được tâm lý con người, rèn được tính kiên trì, giúp ta vượt qua một số giới hạn”.

Ông Capecchi tốt nghiệp cử nhân hóa và lý tại Trường Đại học Antioch, bang Ohio, năm 1961. Năm năm sau, ông lấy bằng tiến sĩ lý-sinh tại Trường Đại học Harvard. Mặc dù rất thích môn lý, ông thấy những gì ông học đều thuộc về thập kỷ 20 trở về trước. Ông cho rằng: “Vật lý thiếu sự kích thích cho nên ông theo đuổi một môn khoa học mới: sinh học phân tử”.

Theo ông, may mắn cho ông là được làm việc chung với tiến sĩ James D.Watson, một thành viên của nhóm khám phá cấu trúc của DNA. Ông nói: “Ông ấy là người nói huỵch tẹt những gì ông vừa nghĩ ra trong đầu. Tính bạo dạn của ông khuyến khích những người chung quanh tự tin. Ông ấy dạy tôi rằng không nên quan tâm đến những câu hỏi nhỏ bởi vì những câu hỏi nhỏ chỉ có những câu trả lời nhỏ”.

Vào đầu thập kỷ 80 của thế kỷ trước, ông cùng với một số nhà bác học nghiên cứu cách thao tác lên gien chuột để hiểu rõ hơn những căn bệnh lớn của con người như ung thư, cao huyết áp, tiểu đường và Alzheimer. Cùng với Smithies, ông phát triển một phương pháp làm gien chuột ngưng hoạt động hoặc bị biến đổi. Cùng một lúc, ông Evans phát hiện tế bào gốc có thể trích ra từ phôi thai chuột và nuôi trồng thành công bất cứ tế bào nào.

Áp dụng phát minh của ông Evans vào phương pháp của Capecchi và Smithies, các nhà khoa học ngày nay có thể làm con chuột mang căn bệnh của con người cần nghiên cứu rồi tìm cách chữa hoặc ít nhất làm giảm bệnh. Cách làm này mở ra triển vọng lớn đặt nền móng cho việc xóa một số bệnh ở con người bằng cách tác động vào gien.

Năm 1980, ông đề xuất với Trung tâm Nghiên cứu khoa học NIH lừng danh của Mỹ cho ông thử nghiệm phương pháp “tác động gien” của ông nhưng bị trung tâm từ chối vì “không đáng theo đuổi”. Tuy nhiên, vốn là người rất kiên trì, đầu óc độc lập, cương quyết theo đuổi những gì mà ông cho là tốt nhất, bốn năm sau ông lại đề nghị NIH tài trợ công trình nghiên cứu của ông và Smithies. Các nhà lãnh đạo NIH không những vui mừng chấp thuận mà còn xin lỗi ông.

Theo NLĐ