* Quốc tế tiếp tục phản ứng về hành động phi pháp của Trung Quốc

AFP đưa tin, theo tuyên bố ra ngày 12/5, các nhà lãnh đạo Đông Nam Á đã bày tỏ "quan ngại sâu sắc" về các vụ tranh chấp lãnh thổ trên biển Đông.

Tuyên bố này được đưa ra sau Hội nghị Cấp cao ASEAN tại Myanmar, vốn bị chi phối bởi tình trạng căng thẳng leo thang giữa Việt Nam và Trung Quốc liên quan tới vấn đề tranh chấp lãnh hải trên biển Đông. Tuyên bố nhấn mạnh: "Chúng tôi bày tỏ quan ngại sâu sắc về những diễn biến đang xảy ra trên biển Đông." ASEAN kêu gọi tất cả các bên liên quan "kiềm chế, không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực và giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình tuân theo những quy định đã được công nhận rộng rãi trong luật pháp quốc tế".

Giới quan sát cho rằng tuyên bố trên đánh dấu sự thay đổi về tiếng nói của ASEAN trong vấn đề này. Chuyên gia về Việt Nam, ông Carl Thayer, đánh giá tuyên bố này "thể hiện ASEAN ngày càng siết chặt lập trường", đồng thời cho thấy "một sự đồng thuận" hiếm hoi về vấn đề chủ quyền biển tranh cãi. Tuy nhiên, ông cũng nói thêm rằng "vấn đề mà chưa có bên nào đề cập tới, đặc biệt Trung Quốc, là quy chuẩn của ASEAN".

Trước đó, ngày 11/5  bên lề hội nghị, Tổng thống Indonesia Susilo Bambang Yudhoyono đề nghị giúp tạo điều kiện trao đổi thông tin giữa Việt Nam và Trung Quốc liên quan đến những diễn biến mới nhất trên biển Đông. Bộ trưởng Ngoại giao Indonesia Marty Natalegawa cho biết Tổng thống Yudhoyono đã đưa ra đề xuất nói trên trong cuộc gặp song phương với Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và phía Việt Nam hoan nghênh đề nghị này. 

Bộ trưởng Marty cho biết thêm rằng trong Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN diễn ra trước đó cũng tại Myanmar, ông đã được Tổng thống Yudhooyono chỉ thị ngay lập tức liên lạc với Bộ trưởng Ngoại giao của Trung Quốc để bày tỏ mối quan tâm của Indonesia về tình hình căng thẳng hiện nay ở biển Đông. Bộ trưởng Marty Natalegawa hy vọng vấn đề này có thể được quản lý tốt và ngăn chặn không phát triển thành một cuộc khủng hoảng lớn hơn, đồng thời khẳng định quan điểm của Indonesia rằng mọi tranh chấp, bất đồng trong khu vực không thể giải quyết thông qua việc sử dụng vũ lực và bạo lực, mà ngược lại cần giải quyết một cách hòa bình theo các nguyên tắc trong Quy tắc ứng xử trên biên Đông (COC).

* Tiếp tục phản ứng Trung Quốc đưa giàn khoan HD-981 (Haiyang Shiyou 981) vào vùng biển thuộc vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam,  ngày 12/5, tại Hà Nội, Ủy ban Việt Nam Đoàn kết và Hợp tác Á – Phi - Mỹ Latin thuộc Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam đã ra tuyên bố phản đối việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan trái phép trong vùng biển Việt Nam. Tuyên bố nêu rõ, Ủy ban Việt Nam Đoàn kết và Hợp tác Á – Phi - Mỹ Latin hết sức lo ngại và kiên quyết phản đối việc ngày 2/5, Trung Quốc đã đưa giàn khoan HD-981 vào vùng biển thuộc vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam, cùng với nhiều tàu hộ tống, kể cả tàu quân sự và máy bay.

Những hành động của phía Trung Quốc vi phạm nghiêm trọng quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam đối với các vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam, đi ngược lại luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước của Liên Hợp Quốc năm 1982 về Luật biển (UNCLOS), và Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) giữa Trung Quốc và ASEAN năm 2002. 

Những hành động này cũng đi ngược lại những thỏa thuận giữa lãnh đạo cấp cao hai nước, tình đoàn kết và sự hợp tác mà nhân dân và các tổ chức nhân dân hai nước đã cùng nhau xây dựng trong nhiều năm qua, làm gia tăng phức tạp và căng thẳng, đe dọa môi trường hòa bình, ổn định và hợp tác trong khu vực. Ủy ban Việt Nam Đoàn kết và Hợp tác Á - Phi - Mỹ Latin đề nghị phía Trung Quốc nhanh chóng rút hết giàn khoan và các lực lượng hộ tống ra khỏi vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam, không để xảy ra các hành động tương tự trong tương lai.

Ủy ban Việt Nam Đoàn kết và Hợp tác Á - Phi - Mỹ Latin kêu gọi các tổ chức, lực lượng và nhân dân yêu chuộng hòa bình các nước Á - Phi - Mỹ Latin và trên toàn thế giới lên tiếng yêu cầu Trung Quốc chấm dứt các hành động đơn phương đe dọa hòa bình, ổn định và an ninh trong khu vực, tôn trọng luật pháp quốc tế và chủ quyền hợp pháp của Việt Nam.

Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long - Nguồn: AFP

Trong khi đó, bày tỏ quan ngại về tình hình biển Đông, ngày 11/5, trả lời báo chí Singapore, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long khẳng định rằng Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) "cần phải có quan điểm về tình hình hiện nay ở biển Đông vì an ninh và ổn định của khu vực phụ thuộc vào những gì xảy ra tại vùng biển này". Theo truyền thông Singapore, Thủ tướng Lý Hiển Long hoan nghênh tuyên bố chung ngày 10/5 của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN về tình hình nghiêm trọng hiện nay ở biển Đông.

Về phản ứng của Trung Quốc, đưa ra sau tuyên bố nói trên của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN, rằng vấn đề biển Đông không phải là vấn đề giữa Trung Quốc và ASEAN, Thủ tướng Lý Hiển Long nói rằng đó luôn là quan điểm của Trung Quốc vì Trung Quốc coi các vụ xung đột trên biển Đông là vấn đề song phương giữa Trung Quốc và các nước liên quan. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng ASEAN cần phải thể hiện quan điểm chung về các vụ xung đột ở biển Đông vì các sự vụ này "xảy ra ngay tại cửa ngõ của chúng ta, chúng ta phải có quan điểm vì an ninh và ổn định của khu vực phụ thuộc vào những gì xảy ra tại biển Đông".

Ông nhấn mạnh "đó cũng là lý do vì sao các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN đã thông qua tuyên bố và đó cũng là quan điểm nhất quán, lâu dài mà Singapore vẫn thường thể hiện". Trả lời câu hỏi của phóng viên rằng liệu Trung Quốc có muốn ký kết Bộ Quy tắc ứng xử trên biển Đông (COC) với các phiên thảo luận đã kéo dài 3 năm qua hay không, Thủ tướng Lý Hiển Long nói: "Trung Quốc đã đồng ý bắt đầu thảo luận về bộ quy tắc và đó là bước đi đầu tiên".

Chánh Văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshihide Suga - Nguồn: Xinhua

Tiếp đó, hãng Kyodo đưa tin ngày 12/5, Nhật Bản đã bày tỏ ủng hộ lời kêu gọi của các nhà lãnh đạo Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) thực hiện kiềm chế và giảm leo thang căng thẳng giữa Trung Quốc và Việt Nam, sau khi Trung Quốc hạ đặt giàn khoan HD-981 trái phép trong vùng biển Việt Nam. Phát biểu tại cuộc họp báo, Chánh Văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshihide Suga nói: "Chúng tôi hy vọng các nước liên quan sẽ không thực hiện những hành động đơn phương làm leo thang căng thẳng và hành động kiềm chế phù hợp với luật pháp quốc tế liên quan". Theo ông Suga, Nhật Bản "quan ngại sâu sắc" trước tình hình căng thẳng leo thang trong khu vực do "hành động khoan dầu đơn phương của Trung Quốc". Phát biểu trên được đưa ra sau khi các nhà lãnh đạo ASEAN bày tỏ lo ngại về một loạt vụ đụng độ giữa các tàu của Trung Quốc và Việt Nam gần quần đảo Hoàng Sa trên biển Đông.

Tại Đức, nhiều tờ báo lớn của nước này đã đăng tin bày tỏ phản đối hành động khiêu khích của Trung Quốc. Tiến sĩ Gerhard Will, một chuyên gia về Đông Nam Á thuộc viện Khoa học và Chính trị Đức (SWP), đã bày tỏ phê phán hành động này của Bắc Kinh. Theo ông Will, việc Trung Quốc đặt giàn khoan trái phép trong vùng đặc quyền kinh tế Việt Nam không chỉ khiến Việt Nam, mà nhiều nước khác cũng đặc biệt quan ngại.

Ông nêu rõ "hành động này là một sự thụt lùi nghiêm trọng cho những nỗ lực nhằm giảm thiểu xung đột trên biển Đông cũng như việc thực hiện Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) đã được các nước thuộc Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và Trung Quốc ký kết". Tiến sĩ Will cho rằng hành động nêu trên của Trung Quốc là nhằm đòi yêu sách về lãnh thổ mà trong suốt 30 năm qua, Trung Quốc đã thông qua các hành động như chiếm đảo, tăng cường quân sự... để thể hiện và thực thi chính sách vũ lực của họ.

Chuyên gia Đức cũng cho rằng việc Trung Quốc đặt giàn khoan Hải Dương-981 trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam rõ ràng vi phạm các quy định trong Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS) cũng như DOC. Ông cho rằng hành động của Trung Quốc không nhằm thăm dò hay khai thác dầu mà chủ yếu để thực hiện yêu sách tuyên bố chủ quyền đối với vùng biển này. Ông cho rằng Việt Nam và các nước có tranh chấp chủ quyền lãnh thổ với Trung Quốc như Malaysia và Philippines cần bàn thảo để có tiếng nói chung khi giải quyết tranh chấp với Trung Quốc.

 L. HỘI (tổng hợp từ TTXVN, Vietnam+)