* Dư luận hoan nghênh thỏa thuận

* Chính quyền trung ương Ukraine nhượng bộ miền đông

Kết thúc hội nghị bốn bên tại Geneva (Thụy Sĩ) đêm 17/4, đại diện Nga, Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) và chính phủ tạm quyền Ukraine đã nhất trí thông qua tuyên bố chung xác định các bước đi cụ thể đầu tiên nhằm giảm căng thẳng tại Ukraine, với 7 nội dung chính.

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry (trái) gặp quyền Ngoại trưởng Ukraine Andriy Deshchytsya tại cuộc gặp song phương ở Geneva ngày 17/4. - Nguồn: AFP/TTXVN

Thứ nhất, các bên tham gia hội nghị tại Geneva về tình hình Ukraine thống nhất các bước đi cụ thể đầu tiên nhằm giảm căng thẳng và khôi phục an ninh đối với tất cả các công dân. Thứ hai, tất cả các bên cần tránh mọi hành động vũ lực, đe dọa hoặc khiêu khích. Tất cả các bên tham gia hội nghị kiên quyết lên án và bác bỏ mọi biểu hiện quá khích, phân biệt chủng tộc hoặc không dung hòa về tôn giáo, bao gồm cả chủ nghĩa bài Do Thái. Thứ ba, tất cả các nhóm vũ trang bất hợp pháp phải giải giáp, toàn bộ các tòa nhà bị chiếm đóng trái phép phải được trả cho chủ sở hữu hợp pháp, tất cả các đường phố, quảng trường và các địa điểm công cộng khác bị chiếm đóng trái phép ở các thành phố và các điểm dân cư của Ukraine phải được giải phóng.

Thứ tư, lệnh ân xá sẽ bảo đảm cho tất cả những người biểu tình rời khỏi các tòa nhà, các công trình công cộng khác và giao nộp vũ khí, trừ những người phạm tội nghiêm trọng. Thứ năm, các bên thống nhất phái bộ giám sát đặc biệt của Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE) cần đóng vai trò đi đầu trong hỗ trợ chính quyền Ukraine và các cộng đồng địa phương thực thi các biện pháp giảm căng thẳng ở các khu vực cần thiết nhất ngay trong những ngày tới. Mỹ, EU và Nga sẽ ủng hộ phái bộ này, bao gồm cả việc cử các quan sát viên. Thứ sáu, tiến trình cải cách hiến pháp đã được công bố phải toàn diện, minh bạch và có trách nhiệm. Quá trình này sẽ bao gồm việc nhanh chóng tổ chức đối thoại dân tộc rộng rãi và giải thích rõ ràng ở tất cả các vùng miền và khu vực bầu vử trên toàn Ukraine, đồng thời cho phép xem xét các ý kiến và sửa đổi công khai. Cuối cùng, các bên tham gia hội nghị nhấn mạnh tầm quan trọng của ổn định tình hình kinh tế và tài chính ở Ukraine, sẵn sàng thảo luận các biện pháp hỗ trợ bổ sung trong khuôn khổ thực thi các bước đi đã nêu.

Sau khi các nhà đàm phán đạt được thỏa thuận tạm thời cho cuộc khủng hoảng Ukraine, Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Ban Ki-moon cho biết ông cảm thấy khích lệ về vòng đàm phán đầu tiên về cuộc khủng hoảng tại Ukraine song nhấn mạnh rằng tất cả các bên cần phải thực thi lời nói của mình vì tình hình vẫn còn rất bất ổn. Trong tuyên bố được người phát ngôn thông báo, Tổng thư ký Ban Ki-moon cho biết ông hài lòng rằng các bên đã có thể nhất trí về một số bước đi khẩn cấp nhằm tháo ngòi căng thẳng tình hình và tìm kiếm một giải pháp hòa bình cho cuộc khủng hoảng tại Ukraine. Ông Ban Ki-moon hy vọng tất cả các bên thể hiện thiện chí thực sự trong việc tiếp tục can dự, với nỗ lực thực tâm, trong việc thực hiện các bước đi đề ra trong Tuyên bố Geneva, góp phần hướng tới một giải pháp lâu dài cho cuộc khủng hoảng.

Giới chức và dư luận Mỹ cũng  lên tiếng hoan nghênh bước đi này với hy vọng sẽ góp phần hạ nhiệt tình hình căng thẳng leo thang tới độ nguy hiểm tại Ukraine. Tổng thống Mỹ Barack Obama trong cuộc họp báo tại Nhà Trắng cho rằng việc các nhà đàm phán 4 bên gồm Mỹ, Nga, Liên minh châu Âu (EU) và chính phủ tạm quyền Ukraine đạt được thỏa thuận, trong đó có việc giải giáp vũ khí của các nhóm đang chiếm giữ các tòa nhà công sở tại các thành phố miền đông Ukraine, trao trả tất cả các tòa nhà bị chiếm đóng cho chủ sở hữu hợp pháp và ân xá cho những người biểu tình là một bước đi “có hứa hẹn”, nhưng việc thực thi các thỏa thuận này vẫn còn phải chờ xem trong vài ngày tới. Mặc dù không thật tin tưởng, nhưng Tổng thống Obama vẫn hy vọng về khả năng tìm được một giải pháp ngoại giao giúp hạ nhiệt cuộc khủng hoảng Ukraine.

Phát biểu trong cuộc họp báo tại Geneva sau khi đạt được thỏa thuận trên, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry cho rằng thỏa thuận vừa đạt được là kết quả của một ngày làm việc có thiện chí của các bên, nhưng “quan trọng hơn là thỏa thuận này sẽ phải được thực thi nhanh chóng và nghiêm túc trên thực tế trong những ngày tới". Ông Kerry cũng hối thúc Nga rút các lực lượng quân sự đang triển khai dọc biên giới nước này giáp Ukraine, cho rằng đây cũng là một trong những biện pháp giúp làm giảm căng thẳng. 

Các phương tiện truyền thông lớn của Mỹ như CNN xác định thỏa thuận trên đây là “bước đi lớn nhất” hướng tới làm dịu cuộc khủng hoảng đang có nguy cơ đẩy Ukraine vào một cuộc nội chiến. Tuy hoan nghênh kết quả đàm phán, nhưng cả Tổng thống Obama và Ngoại trưởng Kerry đều cảnh báo nước Nga “sẽ phải trả giá hơn nữa” nếu không thực thi thỏa thuận vừa đạt được. Người phát ngôn Nhà Trắng Jay Carney cho biết Mỹ và các đồng minh châu Âu một mặt sẽ theo dõi chặt chẽ xem phía Nga có “thực sự nghiêm túc trong nỗ lực giảm căng thẳng tại Ukraine” hay không, mặt khác tiếp tục chuẩn bị để áp đặt thêm các biện pháp chế tài mới đối với nước Nga.

Trong diễn biến khác, cùng ngày 17/4, Mỹ cho biết sẽ kéo dài thời gian lưu trú của lực lượng không quân và các quân nhân của nước này tại Ba Lan qua hết năm 2014. Phát biểu tại một cuộc họp báo chung với người đồng cấp Ba Lan tại Lầu Năm Góc, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel cho biết: “Chúng tôi cam kết duy trì sự hiện diện ngày càng gia tăng cho tới cuối năm nay”, ám chỉ tới 12 máy bay chiến đấu F-16 và khoảng 200 binh lính Mỹ hiện đang đóng tại Ba Lan. Ông Hagel cũng hối thúc các đồng minh đóng góp cho sứ mệnh của lực lượng không quân Mỹ tại Ba Lan và cho biết hai nước sẽ mở rộng thêm các lĩnh vực hợp tác, bao gồm việc hợp tác chặt chẽ hơn giữa lực lượng đặc biệt, sáng kiến về huấn luyện bổ sung Lực lượng không quân, các nỗ lực về phòng thủ tên lửa... Trong một động thái liên quan, ngày 17/4, Thủ tướng Canada Stephen Harper thông báo nước này sẽ triển khai sáu chiến đấu cơ CF-18 tới Đông Âu, một phần trong phản ứng của NATO đối với cuộc khủng hoảng tại Ukraine. NATO đã tăng cường số lượng các chuyến xuất kích của máy bay và tăng số tàu hải quân tới khu vực trong bối cảnh Chính quyền Kiev và lực lượng ủng hộ Nga đang đối đầu với nhau.

Trong khi đó, AFP đưa tin, Nghị viện châu Âu (EP) ngày 17/4 đã kêu gọi Liên minh châu Âu (EU) siết chặt các biện pháp trừng phạt Nga vì cuộc khủng hoảng Ukraine và chuẩn bị sẵn sàng để nhằm vào các lợi ích kinh tế. Trong một nghị quyết không mang tính ràng buộc, các thành viên EP khẳng định EU cần hành động “chống lại các công ty Nga và chi nhánh của những công ty này, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng, và các tài sản của Nga tại EU”. Nghị quyết cũng cho biết EP quan ngại sâu sắc về tình hình đang xấu đi nhanh chóng và cuộc đổ máu ở miền đông và miền nam Ukraine. Nga cần ngừng hậu thuẫn các phần tử ly khai bạo lực và các phần tử vũ trang cũng như rút binh sĩ nước này khỏi vùng biên giới với Ukraine.

Liên quan đến tình hình Ukraine, Chủ tịch Verkhovna Rada (Quốc hội) Ukraine Oleksandr Turchynov cho biết quốc hội nước này đang thảo luận Bản ghi nhớ về việc giải quyết hòa bình tại các tỉnh miền Đông và các nghị sĩ muốn thông qua. Theo ông Turchynov, trong thời gian phiên họp toàn thể nghỉ, lãnh đạo các đảng phái trong quốc hội họp với nhau để thông qua “tuyên bố chung hay bản nghi nhớ chung về giải quyết hòa bình tại các tỉnh miền đông đất nước".

Trong một diễn biến khác, thủ lĩnh Đảng Batkivshina (Đất mẹ) trong quốc hội, ông Sergei Sobolev cho biết các nghị sĩ đảng này sẵn sàng bỏ phiếu ủng hộ luật ân xá cho tất cả những người tham gia phản đối ở miền Đông chống lại chính quyền Kiev. Ông Sobolev nói: “Trong trường hợp các tòa nhà công quyền được giải phóng nhờ hiệu lực của luật ân xá, chúng tôi sẵn sàng bỏ phiếu cho điều này. Chúng tôi tính tới mong muốn của người phản đối”.

H.TRỌNG (tổng hợp từ TTXVN, Vietnam+)