Dự án giải toả dân để xây dựng Cảng cá Vũng Rô (huyện Đông Hoà) cho hoạt động tàu có tải trọng 5.000 tấn được thực hiện từ năm 1997. Nhưng đến nay, cuộc sống ở nơi mới này đang gặp trở ngại lớn về đất ở, nước uống, vệ sinh, môi trường… Hiện 60 hộ dân phải di dời trong đợt 5 này rất bức xúc về tiền đền bù thấp và đang thấp thỏm âu lo nơi tái định cư mới Bãi Ngà và Suối Rô không điện, nước, xây kè bảo vệ… Đặc biệt, mặt bằng đất các khu tái định cư ở đây vừa san lấp ngay bên hốc núi hoặc lấn biển bị trụt, lỡ làm cho những ngôi nhà mới xây dựng bị rạn nứt nghiêm trọng và có nguy cơ đổ ập bất cứ lúc nào…

            ĐẤT CẤP HẸP,  TIỀN ĐỀN BÙ BỊ "RÚT” 20%

Những ngày này, nhiều nhà cửa của dân làng Vũng Rô, xã Hoà Xuân Nam vừa đập tháo dở bừa bộn, vừa xây dựng và bỏ dở dang. Hỏi ra mới biết, hàng chục hộ ở đây rất khó khăn trong việc di dời và xây dựng nhà ở khu tái định cư mới, vì số tiền đền bù nhà ở quá thấp. Ông Trần Hiệu, 70 tuổi, bức xúc: “Các hộ dân nghèo ở đây chưa thống nhất giá đền bù, nhưng bị thúc ép nhận tiền đền bù. UBND huyện Đông Hòa buộc dân phải tháo dỡ, di dời nhà cửa trong mùa mưa bão, và ra quyết định xử phạt nhiều hộ dân (500.000 đồng/hộ) cố tình trả đất không đúng thời hạn, trong khi đó chưa cấp quyết định thu hồi đất, quyết định cấp đất (chỉ cấp bản đồ hiện trạng đất khu tái định cư) đến từng hộ dân, chưa xây dựng hoàn thiện khu tái định cư mới…”.

Những vết nứt tường nhà dân ở khu tái định cư Suối Rô

Quả thật, nhiều hộ dân ở đây đang lâm vào cảnh khốn đốn, vì đã buộc phải dỡ nhà, nhưng không đủ tiền hoặc chưa có điều kiện để xây dựng nhà mới. Điển hình như các hộ ông Bạch Sĩ Phong, bà Nguyễn Thị Em… đang sống trong cảnh sống “ăn nhờ ở đậu” nhà hàng xóm. Vợ chồng ông Đoàn Văn Tân với 3 đứa con nhỏ ở trong căn nhà rộng 33m² chỉ được đền bù 2,6 triệu đồng. “Với số tiền đền bù này, gia đình tui không đủ xây dựng nền móng bằng diện tích ở khu tái định cư mới, chứ chưa tính đến chuyện mua vật liệu xây cất”- Vợ ông Tân bộc bạch. Nhà quá nghèo với số tiền đền bù ít ỏi, ông Tân không biết xoay xở đâu ra để xây dựng nhà ở nơi tái định cư, nên đành chấp hành dở nhà trả mặt bằng và đi thuê nhà ở mỗi tháng 300.000 đồng!

Khi chúng tôi đến, hàng chục người dân quây quanh và bức xúc phản ánh: Mức đền bù thấp, trong khi đó vật giá xây dựng đang leo thang. Hội đồng đền bù - giải phóng mặt bằng (ĐB – GPMB) Vũng Rô vẫn giữ mức đền bù theo biểu giá năm 1998 là 400.000 đồng/m² nhà cấp 4 (bản giá mới theo quyết định 820/QĐ-UB của UBND tỉnh - có hiệu lực từ tháng 5/2005, quy định về đơn giá nhà và các công trình xây dựng gắn liền là 750.000 đồng/m² nhà cấp 4 - PV), đồng thời một số hộ được đền bù 100%, trong khi đó rất nhiều hộ bị “rút” bớt 20% trong tổng tiền đền bù! Ví dụ như hộ ông Nguyễn Chỉnh đền bù nhà cấp 4 được 13.017.000 đồng, nhưng chỉ được nhận 80% là 10.413.600 đồng; hộ ông Nguyễn Ngọc Bi cũng bị trừ 20% trong tổng số tiền 16.986.000 đồng… ông Trần Văn Tiến nhận 19.643.200 đồng trong tổng số 24.554.000 đồng. Và các biên bản thanh toán tiền đền bù không ghi rõ họ tên, đóng dấu… gây mất lòng tin và nghi ngờ trong dân. Ông Huỳnh Phụng, 64 tuổi, giải bày: “người dân cũng đang mất ăn, mất ngủ về chuyện cấp đất ở nơi tái định cư quá hẹp, chỉ từ 40 – 80m²/hộ không đảm bảo sinh hoạt cho những gia đình đông con”.

Theo chúng tôi, việc cấp đất cho dân ở đây đã vi phạm những quy định của Chính phủ về đền bù thiệt hại đất ở cho dân. Tại điểm 2 điều 30 Nghị định 22/NĐ-CP của Chính phủ quy định về bố trí đất ở cho các hộ gia đình khu tái định cư như sau: “Trong trường hợp quỹ đất ở dùng để đền bù có hạn thì mức đền bù bằng đất ở cho mỗi hộ được xây dựng theo thứ tự hộ gia đình có quy mô diện tích đất bị thu hồi nhiều được đền bù bằng đất nhiều, hộ có quy mô diện tích đất bị thu hồi ít được đền bù bằng đất ít theo tỉ lệ (%) thống nhất, nhưng bảo đảm mức đất ở được đền bù bằng đất tối thiểu với hộ gia đình ở nông thôn là 100m², ở đô thị là 40m²”. Người dân ở Vũng Rô đang thạt sự mong mỏi Hội đồng ĐB – GPMT Vũng Rô thực hiện nghiêm Nghị định 197/2004/NĐ-CP của Thủ tướng Chính phủ về quy định hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất cho những gia đình bị giải toả di dời, xây dựng nhà cửa nơi tái định cư mới!.

NHÀ DÂN "TREO”  TRƯỚC NHỮNG NGUY HIỂM

Mặt bằng khu tái định cư mới Suối Rô rộng 15.785m² (giải quyết đất ở cho 64 hộ) nằm “treo” chênh vênh trước biển (độ cao không dưới 20 mét so với mặt nước biển). Vậy mà ở đây không được xây dựng hệ thống thoát nước, kè bảo vệ. Trận mưa vào trung tuần tháng 9/2005 đã gây sạt lở nghiêm trọng, và nguồn nước đổ dồn từ núi gây nên hiện tượng trụt đất thành hố sâu, làm nứt nền móng, vách tường nhà xây của dân. Ông Bạch Sĩ Phi – chủ căn nhà duy nhất vừa mới xây dựng xong ở khu tái định cư này bức xúc: “Vất vả lắm anh ạ, ai đời bắt dân di dời và xây dựng nhà ở trong mùa mưa bão!. Tui tiên phong xây dựng căn nhà này gần 50 triệu đồng, riêng nền móng xây bằng đá chẻ sâu 1m và xung quanh được kiền bê tông, cốt thép, vậy mà bây giờ đã bị rạn nứt dọc ngang từng đoạn, có nguy cơ đổ ập bất cứ lúc nào. Do vậy, gia đình tui không dám vào nhà mình để ở và cũng không biết sẽ xử lý sao đây!”. Ở cạnh đó, nền móng cốt thép kiên cố (chưa xây dựng tường nhà) của gia đình ông Bạch Sĩ Phong cũng bị trụt, nứt nghiêm trọng. Bà Trần Thị Chua loay hoay chất lại đống gạch đổ, nói với chúng tôi: “Gia đình tôi được đền bù nhà và đã chuẩn bị đầy đủ vật tư gạch, xi măng…, nhưng mới cơn mưa đầu mùa mà đất trụt lở như thế này, hỏi làm sao xây được nhà. Và chắc chắn trước thực trạng này, chẳng hộ nào dám đến xây dựng nhà để ở!”. Quan sát khu tái định cư Suối Rô, chúng tôi nhận ra ở đây cũng chưa xây dựng hệ thống điện, nước sinh hoạt, vệ sinh môi trường… đảm bảo phục vụ cho dân tái định cư. Vậy mà, Hội đồng đền bù – giải tỏa mặt bằng Vũng Rô đã vội vã cho di dời dân đến xây dựng nhà ở!.

Giống như ở Suối Rô, Khu tái định cư mới Bãi Ngà rộng 15.210m², giải quyết đất ở cho 60 hộ (hiện có16 hộ đang xây dựng nhà) cũng đang xây dựng dở dang, chưa có hệ thống điện, nước… Mặt bằng này mới san lấp đất đá lấn biển, chưa đầm, nén kỹ (nhưng đã nghiệm thu – PV), nên kết cấu nền còn xốp, yếu và thường xuyên trụt, lở trong mùa mưa. Hiện có 16 hộ dân di dời đến đây, trong đó nhiều nhà mới xây dựng đã bị trụt nền, nứt tường. Ngôi nhà của ông Châu Đình Thăng xây dựng móng sâu 1,5m, đúc 9 trụ bê tông cốt thép mà vẫn bị rạn nứt. Nghiêm trọng hơn, ngôi nhà của ông Bùi Nhâm mới xây dựng, nhưng tường nứt từng mảng, nhiều đoạn hở đến 0,5 tấc, chỉ cần một cơn gió biển là đổ ập! Điều đáng nói là: Khu tái định cư lấn biển Bãi Ngà nằm sát mép biển chưa có hệ thống kè bao bọc bảo vệ, do vậy nguy cơ sóng lớn, triều cường uy hiếp và gây thiệt hại cho các nhà dân ở đây trong suốt mùa mưa bão năm nay là điều khó có thể tránh khỏi…

Nắng, mưa đang liên tục ập đến trên những căn nhà đang xây dựng dở dang. Và hàng chục nhà dân nghèo đang thật sự bị “treo” trước những hiểm nguy trụt lở đất, nứt nhà và triều cường ở các khu tái định cư mới Vũng Rô! Khi bài báo này đang dựng trang, chúng tôi nhận được thông tin: chiều ngày hôm nay (28/9), UBND tỉnh Phú Yên chủ trì cuộc họp giải quyết những tồn tại các khu tái định cư thuộc dự án cảng Vũng Rô. Mong rằng những vướng mắc tại đây sẽ được tháo gỡ và sớm triển khai khắc phục để giúp người dân ổn định cuộc sống ở nơi tái định cư mới.

LƯU PHONG