Tôi trở về quê nhà vào ngày mưa lắc rắc. Buổi sáng khi đang tận hưởng giấc ngủ nướng, tôi bị đánh thức bởi mùi khói. Dẫu chưa nhìn nhưng tôi đã mường tượng được khói tỏa ra từ gian bếp cũ, nơi mẹ đang cặm cụi nấu bữa sáng cho cả nhà. Tôi bước ra bậc thềm gian nhà chính, nhìn xuống gian bếp cũ, từng lọn khói trắng chờn vờn bay lên trong mưa. Những lọn khói mắc mưa, tôi chợt mỉm cười khi nhớ lại thuở ấu thơ tôi đã từng nói như vậy với cả nhà.
Ngoài trời mưa vẫn lắc rắc rơi, có lẽ đây là đợt mưa cuối cùng của mùa thu. Mưa mùa thu luôn khiến người ta có cảm giác tan mềm trong mọi khoảnh khắc, vạn vật cứ bình yên chậm rãi hòa quyện, lưu luyến không rời. Mưa không ào ạt, không xối xả nên tạo điều kiện cho khói được ngẩng đầu bay lên trong mưa. Tôi nhớ từ hồi gian bếp nhà mình còn lợp mái gianh, mái rạ, mưa xuống gianh rạ bết vào nhau ướt nhẹp. Gian bếp dẫu được bố lợp kín mít nhưng bằng một cách nào đó khói vẫn có thể len qua từng sợi gianh, rạ mà chui lên. Rồi đến khi gian bếp được lợp ngói âm dương, ngói công nghiệp màu đỏ gạch, khói cũng len từng chỗ hở.
Màu khói trắng đục nếu đứng từ xa thì trông giống như những đụn mây. Cả một vùng quê, thấp thoáng màu ngói, màu cây cối xanh non, mây khói cứ thế bồng bềnh. Hồi còn nhỏ tôi hỏi mẹ những ngọn khói mắc mưa rồi chúng sẽ bay về đâu, tới điểm nào dừng chân? Mẹ nhẹ nhàng xoa đầu tôi mỉm cười, chúng sẽ bay tới khi nào mỏi chân thì dừng.
Những lọn khói mắc mưa bay lên từ gian bếp. Nơi mà tuổi thơ tôi thường quẩn quanh, khi thì ngồi bên mẹ, lúc lại một mình nấu nướng. Thời chưa có bếp gas, bếp điện thì bếp củi được dùng chủ yếu. Cạnh chỗ kiềng để bắc nồi, bố dùng những viên gạch xây thành hai ô vuông riêng biệt ngăn nắp. Một ô để củi, ô còn lại đựng vỏ trấu. Tùy vào lúc nấu gì mà dùng củi hay thêm vỏ trấu vào để bếp đượm lửa. Mỗi lần nấu cám lợn tôi thường cho củi gộc vào trước, đợi bén lửa thì vun vỏ trấu xung quanh. Trấu bén lửa rất nhanh nhưng cũng tạo nhiều khói.
Khói trấu là một trong nhiều loại mùi khói khiến tôi thích thú và suy ngẫm. Trong mùi khói trấu tôi nhận được một chút hương thơm mẻ gạo mới xát. Mùi khen khét của hạt thóc lép và chắc chắn sẽ là mùi mồ hôi khó nhọc của bố mẹ tôi đổ trên đồng làm nên hạt gạo dẻo thơm. Trong mùi khói còn có mùi của những bữa cơm gia đình đạm bạc. Mùi canh cua đồng nấu rau tập tàng, mùi đậu phộng rang thơm phưng phức, mùi cà pháo chua giòn đưa miệng.
Tôi lớn lên qua bao mùa khói mắc mưa. Có những lúc thấy mình thật lạ, về quê mùa mưa gặp khói là tôi lại bần thần, ngẩn ngơ, khẽ khàng hít mùi khói trong mưa cho căng tràn lồng ngực. Tôi mơ màng được tự do như khói bay trên bầu trời quê bao la…
NGỌC LINH
