Nắng đã buông xuống khu vườn trồng đầy lay ơn, thược dược, hoa huệ, cúc đại đóa… Khu vườn ánh lên những sắc xanh đỏ tím vàng lộng lẫy. Cỏ xanh mềm đẫm sương. Tôi men theo lối đi được đổ đá mịn uốn quanh dẫn ra cái ao nhỏ nuôi mấy loài cá cảnh. Gió lồng lộng mát. Căn nhà của mẹ nằm giữa lòng thành phố nhưng mỗi khi trở về và bước qua cánh cổng, tôi lại ngỡ rằng mình đang sống giữa vườn tược yên lành ở một miền quê xa xôi và thanh tịnh nào đó. Xung quanh nhà là cây cối, ao hồ, bốn mùa xanh tốt. Tất cả đều do chính tay mẹ trồng trọt, chăm bón, với mong muốn giản đơn là mỗi lần chúng tôi trở về nhà đều được ngắm hoa, tự tay cắt những bó hoa tươi rói cắm lên bàn thờ của ba - người chiến sĩ đã hy sinh trong những ngày cuối cùng trước khi cuộc chiến tranh kết thúc.

- Mọi thứ đã tươm tất chưa con? - Mẹ tôi từ trong phòng hỏi vọng ra.

- Xong rồi mẹ ạ, chỉ còn chờ anh chị hai đến là nhà mình xuất phát. - Tôi đáp.

Mẹ không nói gì thêm. Chúng tôi lớn lên, có vợ chồng, con cái cả rồi, thỉnh thoảng vẫn trở về tề tựu bên mẹ cho vui nhà vui cửa. Ở cùng với mẹ bấy giờ chỉ còn mỗi út và con gái của út, tức là cháu tôi. Hôn nhân sớm đổ vỡ nên út bế con về sống với mẹ, nói sẽ ở vậy suốt đời. Tôi vừa mừng lại vừa lo. Út ở bên mẹ thì chúng tôi yên tâm, nhưng lỡ một ngày mẹ về trời, út sẽ đơn độc một đời. Tôi nói út nếu gặp ai thương út thật lòng thì út cũng nên mở lòng, ba ở thế giới khác cũng sẽ vui lòng khi thấy út hạnh phúc. Út cười hiền.

Út với bé Hoa đã lo chu tất mọi thứ. Bé Hoa còn nhỏ nhưng hiểu chuyện, lại sống bên cạnh mẹ - người đàn bà đã từng kinh qua chiến tranh và thời bình, vừa truyền thống lại vừa rất hiện đại, thức thời, bé Hoa được dạy dỗ đàng hoàng và hiểu rằng những ngày này vô cùng trọng đại để bày tỏ lòng biết ơn đối với những người đã nằm xuống vì Tổ quốc. Vợ chồng tôi cắm hoa lên bàn thờ ba xong thì ra sofa ngồi đợi anh chị hai. Anh hai có lẽ là người thành công nhất trong ba anh em, đúng kiểu là người đàn ông mẫu mực, biết lo lắng cho gia đình. Anh không sống cùng với mẹ nhưng chọn mua căn nhà cách nhà mẹ không xa để tiện việc qua lại thăm mẹ. Chúng tôi đều hiểu mẹ đã dành cả đời để nuôi nấng chúng tôi nên người, yêu thương con vô điều kiện nên chúng tôi phải sống có trách nhiệm, chẳng những cho gia đình mà còn cho xã hội.

Xe anh hai đã đến và đỗ trước sân nhà. Bé Hoa tíu tít chạy vào trong phòng gọi bà ngoại. Mẹ bước ra. Căn nhà bất chợt im ắng lạ. Chúng tôi nhìn nhau, nghe cả tiếng đập trong lồng ngực của những trái tim ấm. Mẹ lấy tay sửa cái búi tóc bạc sau gáy, kéo lại hai tà áo dài cho đều.

- Trông mẹ kỳ lắm hả? - Mẹ lúng túng.

- Không đâu, đẹp lắm mẹ ơi! - Anh hai bước vào và nói trong mắt của chúng con, mẹ là đẹp nhất.

Mẹ ngượng nghịu xoay mặt nhìn lên bàn thờ của ba. Trên bàn thờ là di ảnh trắng đen, đã cũ. Đó là hình ảnh của ba những ngày còn sống trẻ trung và nhiệt huyết, vừa dành tình yêu cho mấy mẹ con, vừa lo nghĩ cho đất nước. Chắc mẹ muốn ba được nhìn thấy mẹ vẫn khỏe và đẹp trong tà áo dài dân tộc.

Chúng tôi lên xe. Chị hai ra sau ngồi, nhường chỗ phía trước cho mẹ. Mấy chị em tôi cứ rổn rảng trò chuyện từ nhà ra đến nghĩa trang liệt sĩ.

Anh hai cẩn thận lái xe đi trên con đường quanh co dưới những hàng cây xanh che bóng mát dẫn về hướng ngoại ô. Mẹ nhìn ra ô cửa, không biết nghĩ ngợi gì mà có vẻ rất đăm chiêu. Tôi biết mẹ vui buồn xen lẫn. Mẹ nhớ ba và trân trọng những kỷ niệm về ba. Mẹ thương ba sâu đậm nên chọn cách không đi thêm bước nữa, toàn tâm toàn ý lo lắng cho các con. Mẹ sống với những ký ức để được kề cận bên ba anh em chúng tôi, nuôi dạy chúng tôi nên người. Chúng tôi chính là niềm tự hào của mẹ.

Hôm nay là ngày Thương binh, liệt sĩ nên nghĩa trang khá đông. Chúng tôi men theo con đường giữa hai dãy mộ trang nghiêm đi đến phía cuối đường. Mộ ba và vài người đồng đội nằm dưới tán cây bồ đề mát rượi. Chúng tôi dừng lại, bày biện đồ đạc trước mộ, cắm hoa huệ, lay ơn vào trong chiếc lọ đã châm đầy nước. Hương hoa ngào ngạt chen lẫn với hương khói thơm quyện vào mũi tôi. Mắt tôi cay xè nhưng không phải vì khói. Mẹ thắp hương cho ba trước, sau đó đến lượt chúng tôi. Tôi biết mẹ và mấy anh em tôi đều có chuyện muốn tâm sự cùng ba, nhưng không ai nói ra thành lời. Ba sẽ hiểu được những điều mà chúng tôi suy nghĩ.

Mẹ đến ngồi bên cạnh mộ ba, lấy khăn lau bụi trên tấm bia, thủ thỉ:

- Hơn bốn mươi năm rồi, ngày ba các con ra đi. Mẹ vẫn nhớ mãi cái ngày hôm đó…

Mắt mẹ nhìn lên trời xanh. Dòng hồi ức đưa mẹ về những năm tháng xa xưa, khi chiến tranh sắp sửa đi đến hồi kết. Ngày đó mẹ gặp ba trên chiến trường miền Nam khói lửa. Ba là bộ đội chiến đấu trực diện với quân thù, còn mẹ là cô thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Ba mẹ gặp nhau được vài lần rồi đem lòng yêu nhau. Đám cưới tổ chức ở đơn vị, giản dị và ấm áp. Từ đó ba mẹ - hai con người ngày đêm lo nghĩ cho đất nước đã thành đôi. Sinh chúng tôi, mẹ trở thành hậu phương vững chắc cho ba nơi tiền tuyến xa xôi. Ký ức về ba trong tôi không nhiều, phần vì ngày ấy tôi còn nhỏ quá. Nếu có nhớ thì chỉ là những lần chạy theo nắm tay ba lúc ba từ giã mẹ và chúng tôi để ra chiến trường.

Một ngày, khi cuộc chiến tranh sắp sửa kết thúc, mẹ nhận được tin ba đã hy sinh trên chiến trường. Mẹ chết lặng. Anh em chúng tôi thuở ấy chưa hiểu nhiều về những đau thương đã trải nên chỉ biết khóc và đòi ba. Kỷ vật mà người đồng đội của ba mang về trao tận tay mẹ là chiếc mũ xanh có hình ngôi sao phía trước và bi đông đựng nước. Mẹ đã giữ những kỷ vật ấy đến tận bây giờ. Đó là hiện thân của ba mà mẹ không bao giờ đánh mất.

Hòa bình, ba được đưa về nghĩa trang liệt sĩ để nằm bên cạnh những đồng đội khác cũng đã hy sinh sau khi tận hiến cho đất nước, Nhân dân. Tại nơi này, ba từng ngày, từng giờ nhìn ngắm đất nước mình đổi thay - một đất nước được tạo thành từ máu xương của bao thế hệ ngã xuống, nhìn chúng tôi trưởng thành và sống có trách nhiệm. Tôi biết ba sẽ vui lòng nơi chín suối.

Mắt mẹ ướt đẫm. Tôi ngồi sau lưng ôm mẹ thật chặt, kề cằm vào vai mẹ, lắng nghe từng nhịp tim đập trong lồng ngực mẹ. Trái tim của mẹ cũng đã và đang đập vì đất nước.

Nghĩa trang hôm nay đông đúc nhưng không ồn ã. Ai nấy đều giữ sự trang nghiêm. Chúng tôi mải miết nói với nhau những câu chuyện về ba, về chiến tranh và hòa bình, về giá trị của hạnh phúc được đánh đổi bằng bao mất mát, hy sinh. Cho đến khi nhìn lại, tôi thấy bé Hoa đang lui cui thắp hương cho những ngôi mộ bên cạnh, chạy dài đến phía xa xa. Lòng tôi dịu mềm. Con bé thật biết chuyện.

Mặt trời đã chếch lên cao, non trưa, chim ngưng hót trên cành để bay đi tìm mồi và nghĩa trang cũng vắng người hơn ban nãy. Chúng tôi xếp đồ đạc vào giỏ rồi ra về. Mẹ tôi lau nước mắt, đưa tay sờ lên di ảnh của ba một lần nữa, mỉm cười rồi nói:

- Ba sắp nhỏ ở lại vui vẻ với đồng đội, tôi và các con về! Chào người đồng chí của tôi.

* * *

Bao năm qua, ba mẹ vẫn luôn là niềm tự hào của tôi. Một cô thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn huyết mạch. Một người chiến sĩ đã “quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”. Mỗi lần đứng lớp, trước hàng chục học trò, dạy những tác phẩm về đề tài đất nước, đọc những câu thơ: “Khi có giặc người con trai ra trận/ Người con gái trở về nuôi cái cùng con… Có bao người con gái con trai/ Trong bốn nghìn lớp người giống ta lứa tuổi/ Họ đã sống và chết/ Giản dị và bình tâm…” (Nguyễn Khoa Điềm), tôi lại thấy hiện ra trước mắt mình hình bóng ba mẹ tôi - những con người quả cảm và nghĩa tình, thủy chung son sắt với Nhân dân, Tổ quốc.