Thời gian gần đây, người dân ở hai thôn Phong Hanh và Phong Thăng, xã An Định (huyện Tuy An) sống trong cảnh nơm nớp lo bệnh tật, tai họa ập đến không biết lúc nào. Hàng chục ha đất sản xuất cùng nhà cửa, giếng nước bị ảnh hưởng do hoạt động khai thác, tuyển quặng của Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang.
Nước thải tiếp tục chảy ra hồ chứa bùn mới được san ủi nằm ngoài diện tích được cấp - Ảnh: P.NAM
KHỔ VÌ SỐNG TRONG Ô NHIỄM
Theo giấy phép, đến cuối năm 2011 Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang sẽ hết hạn khai thác. Hiện công ty này xin gia hạn được tiếp tục khai thác tại mỏ sắt thôn Phong Hanh, xã An Định, huyện Tuy An.
Ông Hồ Thế Hiên ở cách nhà máy sản xuất quặng của Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang hơn 200m than phiền: “Đến kỳ xuất quặng, mỗi ngày có hàng trăm xe vận chuyển qua đây gây bụi mù mịt. Đến bữa ăn, gia đình tôi phải đóng kín cửa, không thì nuốt cả bụi, quặng vào bụng. Không chịu nổi, tôi phải dùng củi, gỗ chắn ngang đường không cho xe qua lại. Sau đó, công ty cho xe phun nước một chuyến/ngày, nhưng cũng chẳng thấm vào đâu và bụi vẫn bay mù mịt. Đó là chưa nói đến xe vận chuyển đất từ nhà máy đi ngang qua đây đổ ở các nơi”. Ông Hiên cho biết thêm, đợt mưa lũ vừa qua, nước trong hồ chứa đã lém mặt bờ, tràn ra suối, ruộng khu vực Lỗ Lầy với diện tích hơn 3ha. Theo ông Đoàn Ngọc Sơn, Phó trưởng thôn Phong Hanh, để xoa dịu bức xúc của người dân, đầu năm 2011, Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang đầu tư kinh phí làm đường bê tông qua khu dân cư, nhưng qua kiểm tra đường thì hai bên lề có độ dày từ 18-20cm, nhưng giữa lòng đường chỉ có 5cm? Hiện đường đã bị bong tróc do lưu lượng xe qua lại quá lớn. Cách đây hơn nửa tháng, xe chở quặng chạy liên tục cả ngày lẫn đêm, quặng sắt rơi rớt đầy đường, người dân mót được gần 10 tấn. Quặng, chất thải của nhà máy khiến nước mương trước làng cũng bị đỏ đục vào mùa khô, người dân sợ ảnh hưởng đến nước giếng, đã nhiều lần kiến nghị UBND xã, nhưng đến nay tình hình vẫn chưa được cải thiện.
Ở độ cao hàng chục mét, nhà máy sản xuất quặng sắt của Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang xả nước thải xuống một bể chứa (không biết đã qua xử lý hay chưa) nằm ngay đầu con suối Lỗ Lầy, vì vậy người dân trong thôn lo ngại sẽ ảnh hưởng đến nguồn nước sinh hoạt. Ông Hồ Thế Hiên bức xúc bày tỏ, giếng nhà tôi nằm cạnh suối, nước bị nhiễm sắt nên đục ngầu và có mùi hôi khó chịu. Từ ngày giếng bị nhiễm bẩn, gia đình phải dùng nước bình lọc để uống. Còn bà Nguyễn Thị Liên thì than phiền: “Cách đây hơn 2 tháng, khi uống nước mương trước nhà, đàn vịt 50 con của gia đình bỗng dưng chết, sau đó đến gà con. Nghe nói nước bị nhiễm quặng, nhưng cũng đành phải sử dụng để uống và nấu ăn vì không còn cách nào khác”.
Thôn Phong Hanh có 88 hộ dân định cư dưới chân núi, nơi có nhà máy sản xuất quặng sắt. Người dân nơi đây hiện rất bức xúc vì ô nhiễm do nước thải sau sản xuất và nước tràn, rò rỉ của hai hồ chứa bùn của nhà máy, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống, sản xuất nông nghiệp của họ. Bà Nguyễn Thị Vân ở thôn Phong Hanh có bốn sào lúa nằm ngay dưới chân hồ chứa bùn mới được san ủi than vãn: “Hai hồ chứa bùn ảnh hưởng trực tiếp đến đất canh tác của người dân. Năm 2010, hồ cũ bị vỡ một đoạn rộng hơn 1m, nước tràn vào ruộng. Còn đợt mưa lũ vừa rồi, nước trong hồ rò rỉ qua bờ chắn, chảy vào ruộng gây ô nhiễm, làm lúa bị đỏ gốc nên tôi chuyển qua trồng bắp”. Theo Phó trưởng thôn Phong Hanh Đoàn Ngọc Sơn, ước có hơn 10ha lúa ở hai thôn Phong Hanh và Phong Thăng bị ảnh hưởng bởi Nhà máy chế biến quặng sắt của Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang. Một số diện tích, cây lúa không phát triển được, do gốc bị một lớp màng như mỡ gà bao phủ.
Không chỉ ô nhiễm, hàng chục hộ dân sống dưới hai hồ chứa bùn của nhà máy còn lo ngại khi mùa mưa đến, nước thải và nước từ trên núi đổ xuống, các hồ chứa sẽ quá tải có thể vỡ bất cứ lúc nào. Trước đây, hai bên vách núi là con sông, nhưng khi làm hồ chứa bùn, công ty đã ngăn đập khiến con sông này bị thu hẹp dòng chảy, vào mùa mưa gây ngập đất, nhà của hàng chục hộ dân trong vùng. Theo thời gian, nhiều đoạn của dòng sông này cũng đã bị bùn bồi lấp dần.
CẦN XỬ LÝ DỨT ĐIỂM
Đi vào hoạt động từ năm 2008, mỏ sắt của Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang (100% vốn nước ngoài) được UBND tỉnh cấp phép khai thác trên diện tích hơn 20ha tại thôn Phong Hanh, xã An Định. Để sản xuất quặng, công ty này đã cho đắp đập ngăn làm hồ chứa lắng bùn và nước thải có dung tích 30.000m3. Trong quá trình sản xuất, hồ chứa quá tải nên công ty tự ý cho đắp thêm hồ chứa thứ hai rộng khoảng 1.000m2 nằm ngoài diện tích được cấp. Thành của các hồ chứa được đắp sơ sài, bùn trong hồ chứa chỉ còn cách thành hồ hơn 40cm, có nguy cơ vỡ và tràn ra ngoài bất cứ lúc nào, nhất là trong mùa mưa lũ.
Điều đáng nói là từ khi đi vào hoạt động đến nay, Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang liên tục có những sai phạm, trong đó, gần đây nhất, các ngành chức năng phát hiện công ty này ký hợp đồng bán quặng tinh cho một doanh nghiệp tư nhân đã xuất sang Trung Quốc vi phạm nội dung trong giấy chứng nhận đầu tư. Ngày 26/7, UBND tỉnh ra quyết định xử phạt 130 triệu đồng, do công ty vận hành hệ thống xử lý không đúng theo báo cáo đánh giá tác động môi trường. Trong tháng 9/2011, Đoàn kiểm tra liên ngành của tỉnh cũng phát hiện hàng loạt các vi phạm, như tiếp tục xả thải ra môi trường không đảm bảo theo quy định, khai thác ngoài diện tích được cấp phép, tự ý khoan giếng sử dụng nước ngầm... Theo ông Đoàn Ngọc Sơn, Phó trưởng thôn Phong Hanh, khi mới đi vào hoạt động, Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang có hứa với dân, sẽ đảm bảo các yếu tố về môi trường theo quy định, nhưng sau đó gần như phớt lờ, môi trường ngày càng ô nhiễm. Người dân chỉ biết trông chờ vào các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương, nhưng đến nay vẫn chưa được giải quyết dứt điểm.
Liên quan đến vấn đề này, ông Nguyễn Xuân Khiêm, Trưởng phòng Tài nguyên - Môi trường huyện Tuy An cho biết, Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang đã nhiều lần không thực hiện ý kiến chỉ đạo của UBND tỉnh. Cụ thể, không được tiếp tục xả chất thải vào các hồ chứa, nhưng trong đợt kiểm tra mới đây, ngành chức năng phát hiện công ty này không thực hiện, phòng đã yêu cầu vận chuyển bùn từ hồ chứa với khối lượng 1.500m3/ngày đi đổ ở nơi khác theo quy định. Bà Nguyễn Thị Hà, Chánh thanh tra Sở Tài nguyên - Môi trường Phú Yên cho hay, đơn vị đã tham mưu UBND tỉnh chỉ đạo UBND huyện Tuy An tăng cường kiểm tra, giám sát việc khắc phục những vi phạm này.
PHƯƠNG NAM
