Hợp tác xã (HTX) khai thác đá chẻ Hòa Xuân được thành lập nhằm đưa hoạt động khai thác đá trên địa bàn huyện Ðông Hòa đi vào nề nếp, tạo việc làm, ngăn ngừa tai nạn lao động, phá rừng, khai thác đá trái phép của người dân địa phương. Tuy nhiên qua ba năm hoạt động, HTX vẫn chưa được cấp phép khai thác.

Khai thác đá chẻ tại huyện Đông Hòa - Ảnh: P.NAM

GÓP PHẦN ỔN ÐỊNH HOẠT ÐỘNG KHAI THÁC ÐÁ

Trước đây tình trạng khai thác đá trái phép trên địa bàn huyện Đông Hòa diễn ra công khai, rầm rộ bất chấp hiểm nguy. Để thực hiện tốt công tác quản lý Nhà nước về khoáng sản, năm 2001, Liên minh HTX, UBND huyện Đông Hòa vận động một số cá nhân thành lập tổ khai thác đá. Đến tháng 7/2008, các thành viên của tổ quyết định thành lập HTX Khai thác đá chẻ Hòa Xuân (xã Hòa Xuân Tây, huyện Đông Hòa). Ngay sau đó, Ban quản trị HTX đã đầu tư hàng trăm triệu đồng mua balan kéo đá, phương tiện bảo hộ, đóng bảo hiểm y tế, bảo hiểm tự nguyện… cho 9 xã viên và hơn 280 lao động. Ngoài việc đóng thuế đầy đủ (đến nay hơn 260 triệu đồng), HTX làm và duy tu bảo dưỡng một con đường dài 4km với chi phí hơn 100 triệu đồng/năm. Việc HTX thành lập góp phần giảm bớt tình trạng khai thác trái phép, lập lại an ninh trật tự, hạn chế tai nạn lao động trên địa bàn cũng như tránh tình trạng Nhà nước thất thu khoáng sản.

Theo ông Lê Xuân Thu, Trưởng ban Kiểm soát HTX, ngay sau khi được UBND tỉnh cho phép chủ trương đầu tư, HTX đã hoàn thành đầy đủ các thủ tục theo yêu cầu. Ngày 18/3/2009, UBND huyện Đông Hòa có Tờ trình số 37 gửi UBND tỉnh, Sở Tài nguyên - Môi trường (TN-MT) đề nghị cấp giấy phép khai thác cho HTX khai thác đá chẻ Hòa Xuân. Đến ngày 4/6/2009, UBND huyện tiếp tục có tờ trình số 73 đề nghị thu hồi 32.791m² đất của UBND xã Hòa Xuân Tây tại thôn Bàn Nham Nam giao cho HTX. Sau khi nhận được đề nghị của huyện, ngày 21/4/2009, đoàn kiểm tra liên ngành của tỉnh gồm: Sở TN-MT, Sở Xây dựng, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh, UBND huyện Đông Hòa đã tiến hành kiểm tra thực tế và cơ bản thông qua các vị trí mà HTX xin được cấp phép. Sau khi HTX đáp ứng đầy đủ yêu cầu về hồ sơ xin khai thác, báo cáo kết quả điều tra thực địa, báo cáo nghiên cứu khả thi khai thác, biên bản kiểm tra thực địa, bản cam kết bảo vệ môi trường kèm theo giấy xác nhận số 537 của UBND huyện, Công văn số 1756 của Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh…, ngày 20/7/2009, Sở TN-MT đã có tờ trình đề nghị UBND tỉnh xem xét, cấp giấy phép khai thác khoáng sản đá vật liệu xây dựng thông thường cho HTX Khai thác đá chẻ Hòa Xuân tại mỏ đá Hòa Xuân Tây (huyện Đông Hòa) với diện tích trên 3ha, gồm 23 điểm khai thác có trữ lượng 54.160m³.

“VƯỚNG” NHIỀU CHỖ

Tuy nhiên, gần 3 năm qua, HTX vẫn chưa được cơ quan chức năng cấp giấy phép khai thác đá tại 23 điểm khai thác kể trên. Ông Lê Xuân Thu cho biết: “Tại thời điểm đó, UBND tỉnh yêu cầu phải thông qua Sở Kế hoạch - Đầu tư nhằm hoàn chỉnh lần cuối các thủ tục về đầu tư, lấy ý kiến các ban, ngành có liên quan. Tuy nhiên do các điểm xin cấp phép vướng phải dự án rừng phòng hộ, hành lang tuyến đường cao tốc Bắc - Nam và khu kinh tế Nam Phú Yên nên  vẫn chưa được tháo gỡ. Từ đó đến nay, HTX gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình hoạt động”. Do chưa được cấp phép, HTX không có điểm khai thác. Trong khi đó, các chủ thầu hoạt động không phép, không phải đóng thuế, không phải trả lương gián tiếp cho lao động, không tốn phí an sinh xã hội, phí đào tạo lao động… nên đã cạnh tranh không lành mạnh bằng cách nâng mức giá mua và bán cao hơn mức giá của HTX 500 đồng/m³ đá viên. Vì vậy đến nay đã có 3 xã viên và gần 160 lao động lần lượt rời bỏ HTX đi khai thác đá tự do. Những việc trên làm HTX “chảy máu” nguồn lực và thất thu hàng trăm triệu đồng mỗi năm. Cũng bởi HTX chưa có giấy phép khai thác nên ngày 6/4, UBND xã Hòa Xuân Tây đã ra thông báo đình chỉ hoạt động kinh doanh mua bán và khai thác đá chẻ xây dựng trên địa bàn xã của HTX khai thác đá chẻ Hòa Xuân. Ông Thu ngán ngẩm: “Sắp tới nếu không được cấp phép khai thác, HTX chắc chắn sẽ ngưng hoạt động và tiến hành giải thể. Hiện nay, ngoài việc chờ đợi UBND tỉnh kiểm tra, cấp phép, chúng tôi đề nghị tỉnh quy hoạch lại các vùng khai thác, vận động hộ cá thể thành lập công ty, HTX nhằm tạo sự công bằng trong khai thác và mua bán sản phẩm đá chẻ”.

Nếu HTX đá chẻ Hòa Xuân bị giải thể vì không được cấp phép khai thác, Nhà nước sẽ thất thu thuế, tai nạn lao động dễ xảy ra và chắc chắn hoạt động khai thác đá trái phép sẽ càng trở nên khó kiểm soát hơn.

XUÂN HUY