Trong lĩnh vực công nghệ thông tin (CNTT) và thương mại điện tử (TMĐT), vấn đề quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông tin điện tử trên Internet là một trong những vấn đề được điều chỉnh sớm nhất, vì đây là nền tảng cho rất nhiều ứng dụng cũng như loại hình giao dịch điện tử trong xã hội.
Văn bản đầu tiên về vấn đề này là Nghị định 21/CP “Quy định tạm thời quản lý internet” ban hành vào đầu năm 1997 với cách tiếp cận khá thận trọng: “Quản lý đến đâu phát triển đến đó”, tạo lập cơ sở pháp lý ban đầu cho việc đưa dịch vụ internet vào Việt Nam. Bốn năm sau, nghị định về quản lý, cung cấp và sử dụng dịch vụ internet mạnh dạn đảo ngược phương châm quản lý ban đầu với một cách tiếp cận mới: “Phát triển đến đâu quản lý đến đó”, mở đường cho giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ của internet tại Việt Nam. Năm 2008, nghị định của Chính phủ về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin điện tử trên Internet được ban hành, đánh dấu một bước tiến lớn trong việc tạo lập môi trường thông thoáng hơn cho việc ứng dụng TMĐT tại Việt Nam. Bước tiến lớn nhất của nghị định này là thu gọn quy định về cấp phép đối với tất cả các trang thông tin điện tử về một diện hẹp các báo điện tử, trang thông tin điện tử tổng hợp và trang thông tin điện tử cung cấp dịch vụ mạng xã hội trực tuyến.
Thời gian qua, doanh nghiệp và người dân đã nhiều lần phản ánh về sự bất hợp lý của các quy định cấp phép đối với trang tin điện tử trên internet, việc quản lý thiếu tính khả thi và gây cản trở cho phát triển website, một ứng dụng rất phổ thông của TMĐT tại Việt Nam. Sự ra đời của nghị định này tuy muộn song là một bước tiến tích cực trong cải thiện môi trường pháp lý cho ứng dụng internet nói chung và TMĐT nói riêng tại Việt Nam. Một đổi thay khá lớn nữa của nghị định trên là thu hẹp phạm vi của dịch vụ internet, dịch vụ chịu sự quản lý trực tiếp của Bộ Thông tin và Truyền thông. Trước đây, Nghị định số 55/2001/NĐ-CP định nghĩa dịch vụ internet rất rộng, bao gồm dịch vụ truy nhập internet, dịch vụ kết nối internet và dịch vụ ứng dụng internet, trong đó “dịch vụ ứng dụng Internet là dịch vụ sử dụng internet để cung cấp cho người sử dụng các ứng dụng hoặc dịch vụ bao gồm: bưu chính, viễn thông, thông tin, văn hóa, thương mại, ngân hàng, tài chính, y tế, giáo dục đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật và các dịch vụ khác trên internet”. Nếu theo định nghĩa này, có thể hiểu tất cả các ứng dụng trên nền internet là dịch vụ internet. Tuy nhiên, nghị định mới đã thu hẹp phạm vi của dịch vụ internet thành một loại hình dịch vụ viễn thông, chỉ bao gồm dịch vụ truy nhập internet, dịch vụ kết nối internet và dịch vụ ứng dụng Internet trong viễn thông. Bên cạnh đó, chức năng quản lý nhà nước về internet cũng được Chính phủ giao cho nhiều cơ quan. Đến nay, Bộ Thông tin Truyền thông đã chuyển sang cấp một loại giấy phép duy nhất là cung cấp dịch vụ Internet cho các doanh nghiệp đăng ký mới hoặc gia hạn. Các tổ chức, doanh nghiệp triển khai những ứng dụng chuyên ngành trên internet hoặc lập website để phục vụ hoạt động chuyên môn của mình giờ không còn phải lo lắng về việc đề nghị cấp giấy phép OSP. Môi trường TMĐT nhờ đó đã trở nên thông thoáng hơn rất nhiều. Cùng với việc loại bỏ dần những rào cản về cấp phép, hạ tầng CNTT và truyền thông nói chung ngày càng có tính cạnh tranh, tạo động lực phát triển mạnh cho các dịch vụ ứng dụng trên nền internet nói chung cũng như TMĐT nói riêng.
NGUYỄN THỊ KIM BÍCH
