Tìm được hướng sản xuất muối đạt chất lượng, sản lượng cao, nhưng diêm dân vẫn ngần ngại vì thấy chi phí lớn cùng với không ít rủi ro.

Sản xuất muối ở Tuyết Diêm - Ảnh: T.HIỀN

Từ bao đời nay, sản xuất muối là nghề truyền thống của thôn Tuyết Diêm (xã Xuân Bình, TX Sông Cầu). Hợp tác xã (HTX) Muối Tuyết Diêm được thành lập nhằm tạo điều kiện để xã viên tham gia các hoạt động tham quan mô hình, vay vốn tín dụng và các nguồn khác để đầu tư phát triển sản xuất. Hiện nay, HTX Muối Tuyết Diêm có 850 xã viên, đang sản xuất trên diện tích 134ha.

Chủ nhiệm HTX Muối Tuyết Diêm Nguyễn Hồng Hà cho biết: Sản xuất muối là một nghề cực nhọc, “hai sương một nắng”, suốt ngày phải chịu cái nắng chang chang của mặt trời chiếu xuống, cái nóng hầm hập từ ruộng muối hắt lên. Vậy nhưng, thường khi muối được mùa thì mất giá, lúc được giá lại mất mùa. Mỗi mùa sản xuất chỉ gói gọn trong 6 tháng, thu nhập từ nghề muối cao nhất là 10 triệu đồng/hộ xã viên, họ phải trang trải cho cuộc sống trong suốt cả năm. Bởi vậy, đời sống diêm dân rất khó khăn, phải bươn chải làm thêm một số nghề phụ khác.

Không thể bỏ nghề truyền thống, nhưng cũng không thể để đời sống diêm dân mãi bấp bênh khi nghề muối luôn bị phụ thuộc vào thời tiết, giá cả, giải pháp mà HTX Muối Tuyết Diêm đặt ra là phải áp dụng mô hình sản xuất mới: Sản xuất muối sạch để rút ngắn thời gian thu hoạch, nâng cao năng suất, sản lượng muối.

Vào năm 2007, HTX cử người đi tham quan học hỏi mô hình sản xuất muối sạch tại Tam Hiệp (tỉnh Quảng Nam). Theo mô hình này, muối được sản xuất bằng phương pháp trải bạt, tuy cho năng suất cao nhưng nếu gặp trời mưa lại không sản xuất được, chi phí lại quá lớn (100 triệu đồng/ha), nên HTX không áp dụng được. Đến năm 2008, HTX lại cử người đi tham quan mô hình sản xuất muối sạch bằng phương pháp phơi cát - tủ bạt tại Hòn Khói (tỉnh Khánh Hòa). Tuy phương pháp này cũng cho năng suất cao, nhưng giá thành chi phí cho 1ha lên tới 180 triệu đồng, HTX cũng không thực hiện được.

Sau hai lần đi học tập mô hình sản xuất muối sạch nhưng không áp dụng được, đến năm 2009, HTX Muối Tuyết Diêm quyết định sản xuất muối sạch theo phương pháp truyền thống có cải tiến. Ông Nguyễn Hồng Hà cho biết: Diêm dân khoan giếng ngầm có độ sâu từ 10-15m để lấy nước có độ mặn cao hơn (thay cho đóng giếng ngầm như trước đây), tự cải tạo mặt bằng. Với phương pháp này, nếu gặp thời tiết xấu, trời mưa, diêm dân sẽ chờ khi có nắng lên, tiến hành tháo hết nước mưa ra ngoài, rồi bơm nước từ giếng ngầm lên đưa vào ruộng. Nhờ nước có độ mặn cao, nên sau khi phơi 3-4 ngày, muối kết tinh và cho thu hoạch, giảm được một nửa thời gian so với trước. Tính ra, chi phí cho sản xuất ít tốn kém hẳn, chỉ khoảng 4 triệu đồng/ha, nhưng lại cho năng suất cao hơn từ 70-100% so với phương pháp cũ. Nếu áp dụng đại trà, sản lượng muối của HTX hàng năm sẽ đạt ở mức từ 20.000-25.000 tấn.

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất để diêm dân áp dụng phương pháp này vào sản xuất là tại đồng muối không có nguồn điện để sử dụng cho máy bơm, nếu dùng máy nổ thì…  chi phí tăng cao. Chính vì thế, khi HTX vận động đưa phương pháp mới này vào sản xuất thì diêm dân ngần ngại. Có nhiều ý kiến cho rằng, nâng cao được năng suất, sản lượng muối hạt thì rất tốt, nhưng người làm ra hạt muối chưa chủ động được thị trường tiêu thụ sản phẩm, giá muối lên xuống bất thường, hoàn toàn phụ thuộc vào tư thương, nếu bán giá rẻ thì thu nhập chẳng đáng là bao, còn nếu muối tồn đọng nhiều, lại tốn kém thêm chi phí tủ đậy, hoặc gặp lũ lụt ngập ướt, cuốn trôi thì mất sạch.

Hướng đi mới cho nghề sản xuất muối ở Tuyết Diêm đã được hình thành, nhưng để diêm dân hưởng ứng thực hiện xem ra còn nhiều trở ngại. Diêm dân ở Tuyết Diêm đang mong mỏi sự quan tâm của các cấp có thẩm quyền để có được nguồn điện phục vụ cho sản xuất, tìm thị trường tiêu thụ ổn định, các dự án quy hoạch sản xuất, chế biến và lưu thông muối, đầu tư nâng cấp và mở rộng cơ sở hạ tầng làng muối Tuyết Diêm sớm được triển khai để diêm dân có điều kiện thuận lợi yên tâm đầu tư sản xuất, cải thiện được đời sống.

THANH HIỀN