Sông Ba có chiều dài hơn 360km chảy qua các tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk và ra cửa biển Đà Diễn (Phú Yên). Trên lưu vực sông Ba có tới 9 công trình thủy điện được quy hoạch với tổng công suất 657MW, cho lượng điện 2.847,8 triệu kWh/năm. Một khi tất cả các thủy điện này đều tích nước vào mùa khô và xả lũ vào mùa mưa thì hậu quả sẽ khôn lường!
Các cơ quan chức năng huyện Sông Hinh đi thực tế nắm bắt tình hình thiệt hại tại xã Đức Bình Tây, nơi gánh chịu hậu quả nặng nề vì gần cửa xả lũ của hồ Thủy điện Sông Ba Hạ, sau cơn lũ đầu tháng 11/2009 - Ảnh: V.LINH
Mùa khô, các hồ chứa nước của các công trình thủy điện đua nhau tích nước, khiến vùng hạ lưu phải chịu hạn. Mùa mưa, mạnh hồ nào nấy xả lũ gây lũ lụt. Tình trạng này gây bức xúc người dân Phú Yên.
VÙNG HẠ LƯU CHỊU HẠN
Ông Trần Tiến Anh, Giám đốc Công ty TNHH một thành viên Thủy nông Đồng Cam cho biết: Mực nước qua đập đầu mối của hệ thống thủy nông Đồng Cam thời gian gần đây có ngày âm 20cm, thấp nhất trong nhiều năm qua. Tại các cánh đồng lúa ở cuối kênh, nông dân phải dùng máy bơm nước để chống hạn cục bộ và nguy cơ hạn lan rộng rất có thể xảy ra. Nguyên nhân của tình trạng này là do các hồ thủy điện ở thượng nguồn đóng cửa đập để tích nước.
Ông Võ Văn Tri, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần thủy điện Sông Ba Hạ cho biết: “Thời gian gần đây, lưu lượng nước về hồ thủy điện Sông Ba Hạ chỉ từ 18 đến 25m3/giây; mực nước trong hồ trên mực nước chết chỉ 30cm. Nhà máy chỉ có thể vận hành vài giờ/ngày, công suất chạy máy tối đa 66MW, trong khi công suất thiết kế là 220MW. Thời gian không phát điện, công ty phải đóng cửa đập để tích nước”.
Nằm trên thượng nguồn hồ thủy điện Sông Ba Hạ là hồ thủy điện Krông H’Năng hiện đang tích nước đạt cao trình hơn 250m/255m thiết kế. Công trình này tích nước đã góp phần làm cho hồ thủy điện Sông Ba Hạ thiếu nước. Cả hai hồ thủy điện trên có tổng dung tích 519 triệu m3. Với lượng mưa thấp như hiện nay, cùng với việc hai hồ này tích nước đã làm cho hơn 3km từ cửa xả hồ thủy điện Sông Ba Hạ xuôi về vùng hạ lưu bị trơ đáy - điều chưa từng xảy ra với con sông lớn nhất miền Trung này.
Ông Đào Duy Linh, Trưởng phòng Nông nghiệp - Phát triển nông thôn huyện Sơn Hòa nói: “Nắng nóng gay gắt nên bốn trạm bơm điện phải bơm nước chống hạn. Tuy nhiên, các trạm bơm cũng chỉ hoạt động vài giờ/ngày theo lịch phát điện của Nhà máy Thủy điện Sông Ba Hạ. Thiếu nước khiến cho người trồng lúa bức xúc, nhất là những diện tích lúa đang trong giai đoạn trổ bông và sắp thu hoạch”.
CẦN CÓ “NHẠC TRƯỞNG”
Cuối năm 2009, nhiều địa phương ở Phú Yên bị lũ nhấn chìm. Ông Võ Minh Thức, Phó trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Phú Yên, Bí thư Thành ủy Tuy Hòa bức xúc: “Dân chịu cảnh ngập lụt nặng do hồ thủy điện Sông Ba Hạ xả lũ không đúng thời điểm. Cao trình mực nước trong hồ lúc xả lũ chỉ đạt cao điểm 105,9m, trong khi cao trình tối đa là 108m, tức vẫn còn 2,1m cao trình cắt lũ của hồ, nhưng nhà máy vẫn cho xả lũ suốt 2 ngày (3-4/ 11/2009) với lưu lượng bình quân 11.000m3/giây, có khi lên tới 14.500m3/giây”. Cho đến nay vẫn chưa có cơ quan, cá nhân nào nhận trách nhiệm về “sự cố” này.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Yên Trần Thị Hà đã nhiều lần nêu vấn đề: Các bộ, ngành trung ương cần có giải pháp để các hồ tích, xả nước khi vận hành và xả lũ theo quy chế hợp lý. Bản thân chính quyền tỉnh Phú Yên hay tỉnh lân cận không thể quy định các hồ chứa vận hành, bởi cơ quan quản lý trực tiếp của các hồ và nhà máy thủy điện là Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN). Chưa kể có những công trình thủy điện nằm trên địa bàn hai tỉnh khác nhau (ví như hồ thủy điện Krông H’Năng nằm trên địa phận hai tỉnh Phú Yên và Đắk Lắk); hoặc hồ thủy điện thuộc tỉnh này nhưng gây ảnh hưởng cho tỉnh khác khi xả lũ, chính quyền các địa phương đều gặp khó khăn trong điều hành khi có thiên tai. Do vậy, tỉnh Phú Yên đề nghị các bộ, ngành Trung ương cần khẩn trương xây dựng quy trình vận hành liên hồ trên sông Ba và quy trình này do một cơ quan đủ thầm quyền điều hành.
Trong chuyến giám sát các công trình thủy điện trên sông Ba mới đây, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học – Công nghệ và Môi trường Quốc hội Nghiêm Vũ Khải nêu rõ: “Các công trình thủy điện vẫn chưa xây dựng quy chế điều tiết nước liên hồ và tham gia phát triển kinh tế tổng hợp tại địa phương có diện tích đất trong lòng hồ và hạ lưu. Ngoài ra, các hồ cũng chưa thể xác định được bộ, ngành nào chủ trì thực hiện vấn đề này. Ủy ban sẽ sớm kiến nghị Chính phủ chỉ đạo thực hiện”.
THANH THANH
