Chỉ còn nửa tháng nữa là đến thời điểm các mặt hàng thủy sản xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường châu Âu phải tuân thủ theo quy định mới của Liên minh châu Âu (EU) về ngăn chặn, xóa bỏ các hoạt động khai thác bất hợp pháp, không báo cáo, tuân theo quy định IUU (Illegal, unreported and unregulated fishing, gọi tắt là IUU). Cả doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản và ngư dân Phú Yên đều “kêu” khó thực hiện, chưa biết xoay xở thế nào.

Từ ngày 1/1/2010, sản phẩm chế biến hải sản phải ghi rõ nguồn gốc khai thác. Trong ảnh: Chế biến hải sản ở Khu công nghiệp An Phú (TP Tuy Hòa)  - Ảnh: N.LƯU

DOANH NGHIỆP ĐANG LO

Việt Nam hiện là quốc gia đứng thứ hai trên thế giới về số lượng doanh nghiệp thủy sản được cấp code xuất khẩu vào thị trường EU với hơn 300 doanh nghiệp. Phú Yên hiện có rất nhiều doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU. Từ ngày 1/1/2010, EU áp dụng quy định mới, bắt buộc các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản vào thị trường này phải công bố đầy đủ các thông tin về xuất xứ nguồn nguyên liệu đánh bắt. Bà Trịnh Thị Ngọc Sâm, Giám đốc Công ty TNHH xuất nhập khẩu Vinh Sâm nói: “Các doanh nghiệp chế biến thủy sản rất đồng tình, ủng hộ quy định này, vì đây là một việc làm có ý nghĩa quan trọng đối với việc bảo vệ nguồn lợi thủy sản, an toàn vệ sinh thực phẩm ở quy mô quốc tế. Tuy nhiên, để đáp ứng những yêu cầu của IUU đòi hỏi phải có sự chỉ đạo chung của nhà nước và phải được thống nhất triển khai từ trung ương đến địa phương,  các doanh nghiệp không thể tự thực hiện được. Doanh nghiệp không lo vấn đề thủ tục mà lo không kịp thời gian triển khai vì thời điểm áp dụng luật đã cận kề”.

Theo ông Lê Văn Hồng, Giám đốc Công ty TNHH Bá Hải, việc truy xuất nguồn gốc nguyên liệu đánh bắt sẽ gây nhiều khó khăn cho các doanh nghiệp, vì hiện nay có 60% - 70% doanh nghiệp xuất hàng sang EU sử dụng nguyên liệu đánh bắt. Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp nào đã thực hiện tốt các tiêu chuẩn vệ sinh an toàn cũng như những quy định khi đánh bắt cá thì việc áp dụng quy định IUU sắp tới sẽ không bị cản trở lớn. Song có một thực tế là, hầu hết các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu thủy sản đều mua nguyên liệu thông qua các chủ vựa, thương lái tại các cảng cá, trong khi các chủ vựa, thương lái này lại thu gom thủy sản từ hàng chục tàu, thuyền nhỏ nên việc xin giấy chứng nhận khai thác sẽ rất khó khăn. Một số tàu hoạt động ngoài khơi còn bán hải sản ngay trên biển cho các tàu dịch vụ chứ không cần về bến. Thêm vào đó, một phần do nghề cá Phú Yên quy mô nhỏ, khó quản lý giám sát, nhà nước lại chưa có quy định nghiêm ngặt về mùa vụ khai thác, ngư trường đánh bắt theo mùa... Lực lượng quản lý quá mỏng, trong khi doanh nghiệp chủ yếu mua thủy sản qua hệ thống trung gian nên việc ghi chép nguồn gốc xuất xứ đầy đủ cho các lô hàng khi xuất đi là điều rất khó thực hiện được. Vì vậy, chắc chắn sẽ gây khó khăn cho doanh nghiệp Phú Yên khi bắt buộc phải ghi rõ nguồn gốc xuất xứ sản phẩm đánh bắt theo quy định của EU.

NGƯ DÂN GẶP KHÓ

Ông Trần Ngọc Cường, chủ tàu PY90315 TS ở phường 6 (TP Tuy Hòa) cho hay: “Đến thời điểm này, chúng tôi chưa hề biết gì về quy định của EU, cũng chưa được tập huấn, phổ biến hay hướng dẫn các thủ tục phải thực hiện khai báo nguồn gốc thủy sản khai thác như thế nào. Do vậy, ngư dân sẽ gặp khó khăn khi bán nguyên liệu mà không biết cung cấp rõ nguồn gốc vì không ai dám mua”.

Từ ngày 1/1/2010, sản phẩm cá ngừ đại dương phải khai báo nguồn gốc khai thác - Ảnh: N.LƯU

Cũng theo ông Trần Ngọc Cường, lâu nay ngư dân khai thác thủy sản không ghi lại nhật ký lịch trình khai thác. Nhiều thuyền trưởng còn không biết chữ thì làm sao mô tả được sản phẩm hải sản khai thác như loài, mã sản phẩm, khu vực đánh bắt, ngày đánh bắt, khối lượng ước tính…! Ngoài ra, họ còn có thói quen giữ bí mật thông tin trong khai thác giữa các tàu thuyền và khu vực khai thác nên rất khó khai báo công khai và chính xác nguồn gốc thủy sản theo quy định.

Thực tế cho thấy, quy mô sản xuất của nghề cá Phú Yên còn nhỏ, hoạt động rải rác, manh mún; có hơn 50% trong tổng số 7.228 chiếc tàu thuyền có công suất nhỏ khai thác ven bờ và nằm ngoài tầm kiểm soát của các cơ quan quản lý. Các phương tiện hỗ trợ định vị ngư trường, ghi chép nguồn gốc khai thác thủy sản trên tàu còn hạn chế, đa số tàu chưa có hầm bảo ôn để bảo quản cá đảm bảo chất lượng... Điều này làm cho ngư dân hoặc thiếu nhiệt tình khai báo hoặc khó xác định đầy đủ các thông tin để thực hiện ghi chép đầy đủ nguồn gốc nguyên liệu thủy sản theo quy định. Theo ngư dân Trần Quân, chủ tàu PY90252TS ở phường 6, hải sản không có nguồn gốc xuất xứ thì doanh nghiệp sẽ hạn chế xuất khẩu sang EU mà chỉ xuất khẩu sang các thị trường Châu Phi, Châu Á với giá cả thấp hơn, dẫn đến giá mua nguyên liệu thấp làm ảnh hưởng đến thu nhập của ngư dân. Do vậy, bà con đang rất cần tiếp cận thông tin quản lý tàu cá, cần sự trợ giúp của nhà nước về phương tiện khai thác tàu cá, bảo quản hải sản, cần được tập huấn, cung cấp các quy định, thủ tục thực hiện việc chứng nhận khai thác thủy sản…

NGUYÊN LƯU