Những năm qua, nhờ một số hợp tác xã (HTX) tổ chức dịch vụ thu gom và xử lý rác thải mà ở nhiều vùng nông thôn, vệ sinh môi trường được đảm bảo. Tuy vậy, điều lo lắng là hiện một số HTX thực hiện dịch vụ này đang gặp nhiều khó khăn vì thu không đủ bù chi.

Nhân viên Hợp tác xã Phú Thọ 3 (huyện Đông Hòa) thu gom rác thải nông thôn – Ảnh: XUÂN HUY

NÔNG THÔN  SẠCH - ĐẸP

Tại Phú Yên hiện có 4 HTX mở dịch vụ môi trường là các HTX Song A (Sông Cầu), Phú Thọ 3 (Đông Hòa), Hòa Tân Tây (Tây Hòa) và An Ninh Tây (Tuy An). Trong khi dân số các địa phương không ngừng tăng cao, rác thải của mỗi hộ ngày một nhiều, việc xuất hiện các đội thu gom và xử lý rác thải góp phần đem lại rất nhiều lợi ích cho chính quyền và người dân nông thôn. Theo nhận xét của nhiều cán bộ, nhân dân các địa phương, việc thực hiện dịch vụ này đã làm thay đổi cách nghĩ, cách làm thiếu ý thức của một bộ phận người dân như: tùy tiện xả rác, ném rác ra đường, phóng uế không đúng nơi quy định… góp phần tạo cho bộ mặt nông thôn sạch đẹp.

HTX Hòa Tân Tây mới đưa vào khai thác dịch vụ môi trường từ tháng 6/2009. Dù HTX chỉ mới thành lập được một tổ thu gom và xử lý rác thải với ba nhân viên, nhưng cũng đã đảm bảo việc vệ sinh thường xuyên cho hơn 1.800 hộ dân, 9 cơ quan, trường học, doanh nghiệp, 50 hộ kinh doanh dịch vụ mua bán. Mặc dù hoạt động thu gom rác diễn ra chỉ 3 ngày mỗi tuần vào các thứ hai, tư, sáu, nhưng số lượng rác thu gom bình quân 4 tấn/ngày. Như vậy, trong vòng 1 tháng, lượng rác thải được thu gom ở xã này khoảng 150 tấn. Ông Nguyễn Hữu Lý, Chủ nhiệm HTX Hòa Tân Tây cho biết: “Vì xác định rõ mục tiêu chủ yếu của dịch vụ này là làm việc công ích, nên mặc dù chỉ có 3 người, các thành viên trong tổ đều cố gắng vượt qua khó khăn, trở ngại để đến từng hộ thu gom rác”. Ông Nguyễn Hữu Có, người dân ở xã Hòa Tân Tây cho biết: “Nhờ có lực lượng thu gom và xử lý rác thải nên mỗi khi ra đường, tôi  không còn gặp cảnh “đi đâu cũng đụng rác” như trước kia. Ngay cả những đống rác “tự phát” vốn từ lâu chẳng có ai dọn dẹp cũng được dọn sạch sẽ, đâu vào đấy”.

Khác với HTX Hòa Tân Tây, HTX Phú Thọ 3 (xã Hòa Hiệp Trung, huyện Đông Hòa) đã khai thác dịch vụ này từ năm 2004. Ngay từ khi ra đời, Ban quản lý và xã viên HTX đã đóng góp 25 triệu đồng để mua một xe tải nhỏ cũ để chở rác. Lúc đầu, phí dịch vụ chỉ có 3.000 đồng/hộ/tháng, nhưng đến đầu năm 2008, để giảm lỗ, HTX buộc phải tăng phí lên 5.000 đồng/hộ/tháng. Từ đầu năm 2009 đến nay, nhờ cân đối được nguồn thu từ hoạt động kinh doanh điện nên Ban quản lý HTX quyết định miễn 100% phí môi trường cho các hộ dân (khoảng 10 triệu đồng/tháng). Ông Phạm Hữu Trừ, Chủ nhiệm HTX Phú Thọ 3 cho biết: “Thu gom rác thải là dịch vụ công ích, khó có thể lãi, nếu không muốn nói là… chắc chắn lỗ. Song, HTX chúng tôi vẫn quyết tâm thực hiện và duy trì loại hình dịch vụ này, tìm hoặc cân đối các nguồn thu khác để đắp vào phần lỗ, nhằm góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống người dân nông thôn”.

CẦN ĐƯỢC HỖ TRỢ

Xe đẩy để dọn rác của HTX Hòa Tân Tây (Tây Hòa).  - Ảnh: XUÂN HUY

Hầu hết các HTX khai thác loại hình dịch vụ thu gom, xử lý rác thải địa bàn nông thôn đều thuộc loại vừa và nhỏ nên tổng doanh thu hằng năm không cao. Chính vì vậy, việc “thu không đủ chi” khiến nhiều HTX đang triển khai loại hình dịch vụ này gặp khó khăn trong việc duy trì hoạt động. Nguyên nhân là dù có nhiều hộ tham gia, nhưng do hạn chế về mặt nhận thức nên cũng có khá nhiều hộ không đóng phí hàng tháng, HTX phải cho nợ dài hạn. Mặt khác, tất cả các phương tiện bảo hộ, phương tiện làm việc như bao tay, khẩu trang, trang phục, giày dép, nón mũ… và chi phí đào đào lực lượng thu gom rác thải đều do HTX tự trang bị. Trong khi nguồn thu từ dịch vụ nói trên ở mỗi HTX chỉ 2-3 triệu đồng/tháng, nhưng chi phí cho các hoạt động như trả công thu gom, nhiên liệu, khấu hao xe vận chuyển, tiền công thu phí rác thải, phí văn phòng phẩm, tuyên truyền vận động… “ngốn” đến 4-5 triệu đồng/tháng,  khiến các HTX phải “gồng mình” chịu lỗ trong thời gian dài. Mặt khác, đến nay, hầu hết các địa phương vẫn chưa có hỗ trợ gì cho các HTX. Nơi có hỗ trợ như xã Hòa Tân Tây, thì cũng giúp chỉ 4 xe đẩy đựng rác, trong khi địa bàn rộng và có đến hơn 2.000 hộ dân, khiến HTX chưa biết đặt các xe này nơi nào vì ngại người dân so bì, ý kiến.

Ông Nguyễn Hữu Lý, Chủ nhiệm HTX Hòa Tân Tây cho biết: “Để công tác thu gom rác thải của HTX đảm bảo được thu đủ bù chi, giúp duy trì hoạt động và đạt hiệu quả hơn, chúng tôi đã gởi ý kiến phản ánh lên Liên minh HTX tỉnh Phú Yên, đồng thời gởi kiến nghị đến UBND và bộ phận Tài nguyên – Môi trường xã Hòa Tân Tây đề nghị hỗ trợ kinh phí sự nghiệp môi trường cho HTX. Ngoài ra, chúng tôi cũng đề nghị các cơ quan, đơn vị và nhân dân trên địa bàn xã Hòa Tân Tây tham gia, hưởng ứng tích cực hơn nữa hoạt động này, vì một môi trường xanh - sạch - đẹp”.

XUÂN HUY