Năm 2023, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) và Tổ chức Kỷ lục Người Việt toàn cầu (VietWorld) đã hoàn thiện hồ sơ đề cử kỷ lục thế giới gửi đến Liên minh Kỷ lục Thế giới (WorldKings). Sau đó, 6 kỷ lục về ẩm thực chính thức được công nhận. Phú Yên vinh dự góp mặt kỷ lục: Địa phương có hệ thống món ăn độc đáo được chế biến từ tôm hùm nhiều nhất thế giới.

Tôm hùm được các đầu bếp chế biến thành hàng trăm món theo phong cách Á, Âu sang trọng, bổ dưỡng. Ảnh: TRẦN QUỚI

Định danh tôm hùm Phú Yên

Phú Yên có bờ biển dài 189km, núi biển liền kề tạo nên nhiều vịnh, đầm, mũi, gành… mang vẻ đẹp hoang sơ, kỳ thú. TX Sông Cầu nằm phía bắc của tỉnh, có đầy đủ những vẻ đẹp ấy với những danh thắng như: Vịnh Xuân Đài, đầm Cù Mông, cù lao Ông Xá, đảo Nhất Tự Sơn. Trong đó, vịnh Xuân Đài, một trong những vịnh đẹp nhất Việt Nam, được quy hoạch trở thành Khu du lịch quốc gia trọng điểm khu vực duyên hải miền Trung. Người dân Sông Cầu phần lớn làm nghề biển, khai thác và nuôi trồng hải sản. Từ khá sớm, Sông Cầu được xem là thủ phủ tôm hùm.

Theo những lão ngư ở địa phương, nghề nuôi tôm hùm ở Sông Cầu có từ những năm 90 thế kỷ trước. Người nuôi tôm phải lặn, dùng bẫy để nhử, bắt tôm hùm con sinh sản ngoài tự nhiên, sau đó đưa vào lồng nuôi. Bởi vậy, nguồn tôm giống khá khan hiếm và đắt đỏ. Có nhiều loài tôm hùm: tôm hùm bông, tôm hùm xanh (tôm hùm đá), tôm hùm sỏi, tôm mũ ni, tôm hùm đỏ…; trong đó, tôm hùm bông có tốc độ tăng trưởng nhanh, kích cỡ lớn, giá trị kinh tế cao.

Tôm hùm được các đầu bếp chế biến thành hàng trăm món theo phong cách Á, Âu. Ảnh: TRẦN QUỚI

Sông Cầu là vùng nuôi tôm hùm lớn nhất, chiếm khoảng 2/3 cả về lồng nuôi và sản lượng của cả tỉnh. Doanh thu từ tôm hùm mang lại hàng ngàn tỉ đồng/năm. Nhiều người dân Sông Cầu trở thành tỉ phú nhờ nuôi tôm hùm.

Cuối năm 2021, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ KH&CN) cấp văn bằng Chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm tôm hùm bông tỉnh Phú Yên. Việc cấp văn bằng bảo hộ chỉ dẫn địa lý giúp sản phẩm tôm hùm bông khẳng định giá trị, chất lượng sản phẩm. Theo ông Dương Bình Phú, Giám đốc Sở KH&CN, xu hướng của thị trường hiện nay luôn đòi hỏi những sản phẩm có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, nhãn hiệu hàng hóa được bảo hộ. Quan trọng hơn, chỉ dẫn địa lý mang lại giá trị gia tăng cho nhà sản xuất, giúp doanh nghiệp, địa phương ngăn ngừa các sản phẩm hàng giả, kém chất lượng; tạo ra những sản phẩm giá trị, mang lại niềm tin cho người tiêu dùng.

Món ăn từ tôm hùm qua tay các đầu bếp tài hoa trở thành một tác phẩm nghệ thuật. Ảnh: TRẦN QUỚI

Phát huy giá trị văn hóa ẩm thực tôm hùm

Với vị thế thủ phủ tôm hùm, hướng đến mục tiêu phát triển lớn mạnh và bền vững, TX Sông Cầu đã tổ chức “Lễ hội tôm hùm lần thứ nhất - năm 2022” diễn ra 2 ngày với nhiều hoạt động đặc sắc, trong đó sự kiện tâm điểm là chế biến và công diễn 100 món ăn đặc sắc từ tôm hùm. Sau sự kiện này, Sông Cầu đã vinh dự đón nhận Kỷ lục Việt Nam “Nơi tổ chức sự kiện Lễ hội tôm hùm với các món ăn được chế biến và công diễn từ tôm hùm nhiều nhất Việt Nam”.

Trước đây, tôm hùm mang lại giá trị kinh tế cao nhờ xuất khẩu đi các nước châu Âu, Trung Quốc, các nước ASEAN… Giờ đây loài sản vật tinh hoa này còn có thêm sứ mệnh đặc biệt, đại sứ của ngành Du lịch. Hàng trăm món ăn từ tôm hùm đã và đang góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn hóa ẩm thực Phú Yên. Trong khi vị trí, vai trò của ẩm thực đối với du lịch ngày một quan trọng, thì sự đặc sắc từ ẩm thực tôm hùm sẽ góp phần tạo dấu ấn đặc biệt với du khách trong nước và quốc tế.

Bà Nguyễn Thị Quỳnh Ngọc, Tổng thư ký Tổ chức Kỷ lục Việt Nam cảm nhận: Ẩm thực Phú Yên không chỉ phong phú, đa dạng mà còn rất độc đáo, riêng có, khiến cho du khách rất hài lòng về khoản ăn uống khi đến đây. Trong đó, tôm hùm là một món sang trọng, nó đã và đang trở thành thương hiệu, tạo ấn tượng cho du khách khi đến vùng đất hoa vàng cỏ xanh.

Một góc vịnh Xuân Đài (TX Sông Cầu), nơi tập trung nhiều lồng nuôi tôm hùm của người dân. Ảnh: TRẦN QUỚI

Theo ông Phan Trần Vạn Huy, Chủ tịch UBND TX Sông Cầu, tôm hùm là đối tượng nuôi quan trọng trong cơ cấu ngành Thủy sản của địa phương. Ẩm thực tôm hùm là một tài nguyên quan trọng để phát triển du lịch. “Trước đây, khi nhắc đến tôm hùm, ai cũng biết nó mang lại giá trị kinh tế cao, ngày nay cần phát huy giá trị của tôm hùm từ góc độ văn hóa ẩm thực. Những món ăn hấp dẫn, giàu chất dinh dưỡng được chế biến từ loại hải sản này sẽ khiến du khách hài lòng và nhớ mãi đến thủ phủ tôm hùm Sông Cầu, Phú Yên”, ông Huy nói.

Tôm hùm được chế biến vô cùng đa dạng với nhiều phong cách khác nhau, từ đơn giản đến cầu kỳ, từ truyền thống đến hiện đại. Có thể nhắc đến các món ăn chế biến từ tôm hùm Phú Yên rất đặc sắc, như các món gỏi, nộm, salad, các món súp tôm hùm, cuốn, nướng, chiên, xào, kho, hấp, luộc...

Đầu bếp Nguyễn Văn Bông, Phó Chi hội Đầu bếp Phú Yên nhìn nhận: Ẩm thực ngày càng đóng vai trò quan trọng trong du lịch, là một trong những yếu tố chân kiềng trong các nhu cầu quan trọng và cơ bản của du khách: ăn - ngủ - vui chơi giải trí. Bởi vậy, phát huy giá trị ẩm thực, những món ăn từ tôm hùm cũng là một sản phẩm du lịch đặc sắc. Tôm hùm kết hợp với nguyên liệu, gia vị khác nhau có thể tạo ra hàng trăm món ăn sang trọng, đa dạng phong cách từ kiểu Á đến kiểu Âu.

TRẦN QUỚI