Sự khác biệt lớn nhất của mô hình HTX hôm nay với HTX thời bao cấp là tài sản thành viên không phải là tài sản của HTX. Điều này có nghĩa, tài sản cố định của HTX không bao gồm tổng tài sản của thành viên cộng lại. Tuy nhiên, trên thực tế do thiếu sự minh bạch trong xác định nguồn gốc tài sản nên nhiều HTX mới nhìn vào thấy có nguồn lực mạnh nhưng lại hoạt động không vững.
Với các HTX phi nông nghiệp, điển hình là các HTX vận tải. Một HTX có thể quản lý rất nhiều đầu xe, mỗi xe trị giá từ vài trăm triệu đồng đến cả tỉ đồng. Nhưng đây là tài sản cá nhân của thành viên không được coi là tài sản của HTX. Toàn tỉnh chưa ghi nhận HTX vận tải nào thành viên tự góp vốn mua xe làm thành tài sản chung HTX. Theo HTX Vận tải cơ giới đường bộ Tuy Hòa, HTX chỉ làm dịch vụ trung gian, đại diện pháp nhân giúp các chủ xe hoàn tất các thủ tục như nộp thuế, giải quyết tranh chấp, va chạm khi tham gia giao thông… Doanh thu của HTX có được từ phí thành viên của các chủ xe khi tham gia HTX.
Còn các HTX nông nghiệp, những tài sản cố định có giá trị hiện nay như trụ sở, trang thiết bị máy móc. Trong đó, nhà đất thuộc sở hữu Nhà nước, HTX thuê lại hoặc được giao sử dụng làm trụ sở. Tài sản này HTX chỉ được sử dụng chứ không có giá trị thế chấp vay vốn ngân hàng. Một số HTX có trang thiết bị máy móc hình thành từ quá trình mở rộng dịch vụ phục vụ sản xuất nông nghiệp gồm các loại máy như làm đất, thu hoạch, cuộn rơm và chế biến nông sản gồm máy sấy khô, đóng gói… Đây chính là tài sản thực của HTX. Theo ông Nguyễn Hoàng Phố, Giám đốc HTX Nông nghiệp An Ninh Tây (huyện Tuy An), từ các dịch vụ phục vụ này, HTX có nguồn thu ổn định và sau nhiều năm tích lũy, HTX có vốn để mở cửa hàng bán lẻ xăng dầu và mua xe tải làm dịch vụ vệ sinh. Tất cả tài sản này đều thuộc sở hữu của HTX không phải tài sản cá nhân.
Những HTX sở hữu tài sản thực phần lớn hoạt động hiệu quả, tạo ra lợi nhuận vừa có thể trả lương cho người lao động vừa có tích lũy làm vốn duy trì phát triển. Theo ông Phạm Trọng Yêm, Phó Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, kinh tế tập thể đang bước vào giai đoạn gấp rút của quá trình kiện toàn đổi mới. HTX cần vốn để tích lũy tài sản tạo nền tảng phát triển. HTX sinh ra là để hỗ trợ kinh tế hộ. Nếu bản thân HTX không đủ mạnh, không tự duy trì hoạt động của mình thì lấy đâu ra hỗ trợ thành viên. Vì vậy, muốn có phương án kiện toàn hiệu quả nhất cần có một cái nhìn khách quan về năng lực nội tại của HTX, trong đó có vấn đề về vốn và tài sản HTX.
MINH DUYÊN
