Khi nhà nông, nhà khoa học và doanh nghiệp liên kết với nhau là sự bảo đảm bền vững cho chuỗi liên kết nông sản từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ. Sự liên kết này nếu đặt trong mô hình HTX sẽ càng phát huy hiệu quả. Thực tế hoạt động tại nhiều HTX trên địa bàn tỉnh cho thấy điều này.

HTX liên kết nhà khoa học

Năm 2021, ThS Huỳnh Huy Việt, Phó Trưởng phòng Hành chính tổng hợp (Sở TN-MT) phối hợp với HTX Nông nghiệp kinh doanh tổng hợp Đồng Din (HTX Đồng Din) ở huyện Phú Hòa triển khai đề tài Nâng cao chất lượng nước tẩy rửa sinh học tái chế từ rác thải thực vật. Kết quả, 2 sản phẩm nước rửa chén sinh học Đồng Din và nước lau sàn sinh học Đồng Din ra đời. ThS Huỳnh Huy Việt cho biết: Tôi sử dụng nguồn vật liệu sẵn có tại HTX là vỏ và lõi khóm thải bỏ để ủ thành nước rửa chén thông thường. Sau đó tiếp tục bổ sung chất hoạt động bề mặt và muối Natri ổn định môi trường sinh hóa tạo ra nước tẩy rửa vừa có bọt vừa có mùi thơm tự nhiên. Nước rửa chén thông thường khó trở thành hàng hóa bán trên thị trường vì tính thương mại thấp (mùi hôi, ít bọt, thời gian sử dụng ngắn). Nước rửa chén làm ở HTX khắc phục nhiều hạn chế, trở thành hàng hóa đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.

Sau khi nhận chuyển giao công nghệ, HTX Đồng Din đưa vào sản xuất với dây chuyền hiện đại và đầu tư mẫu mã, bao bì, mã vạch theo đúng tiêu chuẩn chất lượng. Hiện 2 sản phẩm này đạt OCOP 3 sao cấp tỉnh và có mặt trong các siêu thị để tiêu thụ rộng rãi. Ông Nguyễn Hoàng Chương, Giám đốc HTX Đồng Din, cho biết: Chưa liên kết với các nhà nghiên cứu, HTX chỉ có 4 sản phẩm từ cây khóm là khóm trái, bánh khóm, nước ép khóm, khóm sấy. Cùng với đó là vấn đề rác thải là phụ phẩm sau chế biến như bã, vỏ, thân cây khóm càng nan giải khi quy mô sản xuất, chế biến ngày một mở rộng. Khi liên kết và thực hiện ứng dụng khoa học vào sản xuất, HTX vừa có thêm 2 sản phẩm, giúp đa dạng sản phẩm hàng hóa từ nông sản truyền thống vừa giải quyết được lượng lớn rác thải thực vật một cách có ích. Ngoài ra, cũng nhờ làm chủ được quy trình tái chế rác thải, HTX được UBND huyện Phú Hòa chọn làm đơn vị triển khai mô hình thí điểm ủ rác sinh hoạt tập trung trong khu dân cư.

Còn HTX Nông lâm nghiệp và dịch vụ Liên Xuân Phát (HTX Liên Xuân Phát) ở huyện Tuy An ra đời gắn với sản phẩm rượu vang sim. Sản phẩm này là công trình nghiên cứu của ThS Nguyễn Trần Vũ, Trưởng bộ môn Trồng trọt, lâm nghiệp thuộc Trường đại học Phú Yên. ThS Vũ chia sẻ: Tôi muốn đưa nông sản này trở thành sản phẩm hàng hóa có giá trị trên thị trường nhằm bảo tồn cây sim - một loại cây có giá trị dược liệu cao cũng như tạo thêm sinh kế cho bà con nông dân. Tôi chọn mô hình HTX bởi HTX gắn với sản xuất của đông đảo bà con nông dân.

Khuyến khích HTX nghiên cứu

Hiện mô hình liên kết tại các HTX mới thu hút được nông dân, doanh nghiệp. Trong đó HTX là trung gian tổ chức sản xuất, chế biến và liên kết doanh nghiệp tiêu thụ nông sản, sản phẩm nông nghiệp cho thành viên. Còn việc tiếp cận các đề tài khoa học, liên kết các nhà nghiên cứu phục vụ hoạt động sản xuất, chế biến hay chủ động nghiên cứu khoa học tại các HTX rất hạn chế. Theo bà Lâm Vũ Mỹ Hạnh, Phó Giám đốc Sở KH-CN, đơn vị chưa ghi nhận HTX nào trên địa bàn tỉnh có đề tài nghiên cứu khoa học hay tham gia phối hợp nghiên cứu hoặc đặt hàng chuyên gia nghiên cứu về một nông sản nào đó. Các HTX mới chỉ manh nha tiếp cận thông qua các hoạt động đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ sản phẩm và 2 HTX bày tỏ mong muốn phối hợp để học hỏi kinh nghiệm. Chúng tôi khuyến khích cá nhân, đơn vị, trong đó có HTX đặt hàng với các đơn vị nghiên cứu về những đề tài khoa học.

Ông Nguyễn Đức Thắng, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn (Sở NN-PTNT), cho biết: Trong giai đoạn tới, những chính sách hỗ trợ kinh tế tập thể phát triển có chính sách khoa học công nghệ. Cụ thể, HTX được Nhà nước hỗ trợ kinh phí khi muốn tư vấn về quản lý khoa học công nghệ; được vay vốn trung hạn và dài hạn từ Quỹ Phát triển khoa học công nghệ từ cấp quốc gia đến các bộ, ngành, địa phương để thực hiện các dự án ứng dụng, nâng cao trình độ khoa học cũng như các đề án đổi mới sáng tạo.

BẠCH VÂN