Các HTX thành phần nòng cốt của kinh tế tập thể (KTTT) trên địa bàn tỉnh phát triển thiếu cân bằng giữa các địa phương, vùng, miền, giữa khu vực nông nghiệp và phi nông nghiệp. Điều này kéo lùi mặt bằng chung của KTTT, khiến nhận thức về mô hình HTX kiểu mới chưa đồng đều.
Tập trung ở vài điển hình
Những HTX điển hình tiên tiến cấp tỉnh hơn chục năm qua luôn là những cái tên quen thuộc, gồm HTX Nông nghiệp dịch vụ tổng hợp Hòa Quang Nam, HTX Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Phong, HTX Tân Hòa Bình, HTX Nông nghiệp An Nghiệp, HTX Nông nghiệp An Ninh Tây, HTX Dịch vụ nông nghiệp Hòa Trị 2, HTX Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Mỹ Tây, HTX Dịch vụ nông nghiệp tổng hợp Hòa Thành….
Còn 3 năm trở lại đây, số lượng HTX mới ra đời trung bình mỗi năm từ 5-10 HTX nhưng nổi lên chỉ có HTX Nông nghiệp kinh doanh tổng hợp Đồng Din, HTX Nông nghiệp và dịch vụ BB… Nhìn vào thực tế hoạt động hiện nay của thành phần KTTT trên địa bàn tỉnh đều thấy, các HTX nông nghiệp phát triển mạnh hơn các HTX phi nông nghiệp, các HTX vùng đồng bằng có số lượng và chất lượng tốt hơn các HTX vùng miền núi.
Báo cáo của Liên minh HTX tỉnh cho thấy, nếu lĩnh vực nông nghiệp có 132 HTX đang hoạt động, thu hút tới hơn 100.000 thành viên thì lĩnh vực phi nông nghiệp chỉ có 36 HTX hoạt động với hơn 4.600 thành viên. Trong 60% HTX hoạt động hiệu quả chủ yếu là các HTX nông nghiệp, điển hình như 35 HTX sản xuất kinh doanh gắn với chuỗi giá trị, 7 HTX có sản phẩm đạt chứng nhận OCOP cấp tỉnh 4 sao, 3 sao và 15 HTX nông nghiệp tham gia vào 23 chuỗi và nhóm chuỗi nông sản toàn tỉnh.
Nông nghiệp là lĩnh vực nền tảng của KTTT cũng đang tồn tại khoảng cách khá xa giữa các HTX, các địa phương. Ông Nguyễn Đức Thắng, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn (Sở NN-PTNT), cho biết: Trong số HTX đang hoạt động có 69 HTX hoạt động hiệu quả, chiếm tỉ lệ 54,33%, với 20 HTX xếp loại tốt và 49 HTX xếp loại khá. Về doanh thu, nếu HTX loại tốt đạt doanh thu bình quân từ 10-20 tỉ đồng/năm thì HTX yếu chỉ thu bù chi, thậm chí lỗ. Đối với các huyện miền núi, Sơn Hòa có 13 HTX thì 4 HTX ngừng hoạt động, Sông Hinh có duy nhất HTX Dịch vụ nông nghiệp Đức Bình Đông xếp loại trung bình…
Cần sự vào cuộc của địa phương
Thực tế là nơi nào chính quyền quan tâm thì nơi đó HTX phát triển, vì vậy sự vào cuộc của chính quyền địa phương có vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động của các HTX. Cùng nhìn lại giai đoạn 2010-2015, hai huyện miền núi Sơn Hòa, Sông Hinh mỗi huyện chỉ có 1 HTX. Có được sự vào cuộc của chính quyền các cấp, đến năm 2020, Sơn Hòa thành lập thêm 4 HTX, Sông Hinh 2 HTX và Đồng Xuân 1 HTX.
Thời gian tới, việc đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết 20 gắn với những thay đổi trong hành lang pháp lý, chính sách hỗ trợ sẽ là cơ hội để KTTT thay đổi toàn diện, rút ngắn khoảng cách phát triển phong trào KTTT ở các địa phương, vùng, khu vực… Ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh |
Đặc biệt, nhờ đẩy mạnh tuyên truyền mô hình HTX kiểu mới nên vùng miền núi bắt đầu có sự ra đời của HTX công nghệ cao, HTX du lịch dịch vụ trên tinh thần tự nguyện, lấy mục tiêu đồng hành với kinh tế hộ làm động lực phát triển. Theo ông Đàm Ngọc Phi, Chủ tịch HĐQT HTX Nông nghiệp và dịch vụ sinh thái Ea Bar (huyện Sông Hinh), chọn mô hình HTX, đơn vị mong muốn góp phần thay đổi phương thức sản xuất tại địa phương theo hướng thương mại dịch vụ để phát huy tiềm năng du lịch, tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho người dân.
Cùng với đó, địa phương nào xem phát triển HTX là nhiệm vụ để thực hiện thành công chương trình xây dựng nông thôn mới và tái cơ cấu ngành Nông nghiệp thì địa phương đó phong trào KTTT phát triển, điển hình như huyện Tây Hòa. Địa phương này có 14 HTX thì 80% hoạt động hiệu quả cùng 2 liên hiệp HTX chiếm 100% số liên hiệp HTX đang hoạt động toàn tỉnh.
Theo ông Mai Ne, Phó Chủ tịch UBND huyện Tây Hòa, địa phương đã xây dựng kế hoạch đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT, HTX. Trong đó, hoạt động của các HTX gắn với tái cơ cấu ngành Nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới. Các HTX đã và đang đóng góp không nhỏ để huyện Tây Hòa đạt huyện NTM cũng như NTM nâng cao giai đoạn tới.
Ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, cho biết: Không chỉ ở Phú Yên mà thực trạng này tồn tại ở hầu hết các tỉnh, thành trong cả nước và được nêu ra trong phần tình hình của Nghị quyết 20 Ban Chấp hành Trung ương về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT trong giai đoạn mới. Từ đây cho thấy việc đổi mới, kiện toàn KTTT không chỉ ở riêng HTX, thành viên HTX mà còn cần sự thay đổi mạnh mẽ trong nhận thức từ chính quyền các cấp, các hội đoàn thể, đặc biệt là các địa phương.
BẠCH VÂN